Tại xã Hương Thủy, huyện Hương Khê (cũ), nay thuộc xã Hương Phố, Hà Tĩnh, trong khuôn viên đền Khoai Vạc, tồn tại hai cây dó trầm cổ thụ có tuổi đời hơn 200 năm. Không chỉ là niềm tự hào của xóm làng, hai cây này còn được người dân kiên quyết bảo vệ, xem như báu vật không thể rời khỏi đất quê.
Ông Phan Văn Chiến, 93 tuổi, người gắn bó với việc trông coi, thắp hương tại đền Khoai Vạc suốt 40 năm qua, chia sẻ: “Từ khi còn nhỏ, tôi đã thấy hai cây dó trầm ở đây. Khi nhận nhiệm vụ ở đền, tôi luôn coi việc bảo vệ cây là một phần công việc.”
Ông Chiến cho hay, từ khi lớn lên, ông đã thấy 2 cây dó trầm tồn tại ở đền Khoai Vạc. Đến nay, 2 cây cổ thụ này vẫn xanh tốt, đứng sừng sững như che chở cho ngôi đền và khu dân cư xung quanh.
Mỗi cây cao khoảng 30m, đường kính hơn 1m, phải 3-4 người lớn ôm mới xuể. Thân cây phủ đầy rêu phong, vết sần sùi, có nhiều lỗ nhỏ - là nơi hình thành trầm quý.
 |
| Mỗi cây cao khoảng 30m, đường kính hơn 1m. Ảnh: Văn Nguyễn |
Theo các bậc cao niên trong làng, vào cuối thế kỷ 19, xóm 6 được chia thành hai khu vực là làng Khoai Vạc và làng Đô Lệ. Trong thời kỳ khởi nghĩa Cần Vương, dân làng Khoai Vạc lập một ngôi miếu nhỏ để thờ Đức thánh khai sơn – vị thần núi bảo vệ dân làng. Qua thời gian, ngôi miếu trở thành đền Khoai Vạc, nơi còn tưởng nhớ những người có công với làng.
 |
| Hai cây dó trầm nằm trong khuôn viên đền Khoai Vạc. Ảnh: Văn Nguyễn. |
 |
| Thân cây phủ đầy rêu phong, vết sần sùi, có nhiều lỗ nhỏ - là nơi hình thành trầm quý. Ảnh: Văn Nguyễn. |
Về lịch sử của hai cây dó trầm, ông Bạch Đình Quyết – Phó Chủ tịch UBND xã Hương Thủy – cho biết, khu vực này từng có nhiều cây dó trầm mọc tự nhiên từ khoảng thế kỷ 16. Khi đó, người dân chưa nhận ra giá trị kinh tế của loại cây này, nhiều cây đã bị chặt bỏ để phục vụ canh tác, chỉ còn sót lại hai cây hiện nay.
Qua thời gian, hai cây lớn dần, trở thành những cây cổ thụ đặc biệt. Quan sát bằng mắt thường có thể thấy nhiều lỗ trên thân và lượng trầm quý giá bên trong. “Đã từng có người tìm cách cắt trộm, nhưng dân làng đã ngăn chặn,” ông Quyết cho hay.
Trước sức hút về giá trị kinh tế, không ít thương lái từng đề nghị mua lại hai cây dó trầm với giá lên tới khoảng 100 tỷ đồng. Tuy nhiên, người dân nhất quyết từ chối, quyết tâm giữ gìn. Mới đây, các nhà khoa học cùng đoàn công tác của tỉnh và huyện đã đến khảo sát, lập hồ sơ để đưa hai cây vào danh sách Cây Di sản Việt Nam.
Hiện tại, người dân cùng ban quản lý đền Khoai Vạc phối hợp chăm sóc, trông nom cây, đảm bảo an toàn trước nguy cơ bị xâm hại. “Chúng tôi cắt cử người theo dõi, chăm sóc thường xuyên để bảo vệ cây tốt nhất,” ông Quyết nói.
