Bạch đậu khấu nằm trong nhóm gia vị đắt đỏ nhất thế giới do có hương vị thơm đặc trưng nhưng khó trồng, thu hái thủ công. Loại trắng - phổ biến ở Việt Nam, Trung Quốc - tuy giá thấp hơn loại xanh của Ấn Độ nhưng vẫn giữ vai trò quan trọng trong ẩm thực và dược liệu châu Á.
Trong khi đó, nhục đậu khấu cũng thuộc nhóm gia vị có giá trị thương mại cao, song phổ biến hơn do điều kiện sinh trưởng của nó ổn định và dễ mở rộng vùng trồng hơn, nhất là ở các vùng nhiệt đới thấp.
Theo số liệu từ Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam (VPSA), 6 tháng đầu năm 2025, Việt Nam xuất khẩu được 1.684 tấn bạch đậu khấu, nhục đậu khấu, kim ngạch đạt 15,3 triệu USD.
So với cùng kỳ năm trước lượng xuất khẩu tăng 8,4%, kim ngạch tăng 21,6%. Các doanh nghiệp xuất khẩu hàng đầu bao gồm: Nedspice Việt Nam đạt 1.152 tấn và Olam Việt Nam: 361 tấn, trong khi đó các thị trường xuất khẩu chính bao gồm: Netherlands: 532 tấn,America: 352 tấn, England: 256 tấn và Germany: 240 tấn.
 |
| Bạch đậu khấu khô - loại gia vị mang hương thơm dịu nhẹ được nhiều quốc gia ưa chuộng. Ảnh: The Woks of Life. |
Cây bạch đậu khấu thuộc họ gừng (Zingiberaceae), là loài cây thân thảo sống lâu năm, cao khoảng 2-3 m, mọc thành từng khóm lớn với thân rễ bò ngang. Lá cây dài từ 35-60 cm, mọc so le, hoa màu trắng pha tím, mọc thành cụm ở gốc thân.
Quả bạch đậu khấu có hình cầu hơi dẹt, màu trắng ngà hoặc vàng nhạt khi chín, chứa 20-30 hạt nhỏ bên trong, có mùi thơm đặc trưng nhờ hàm lượng tinh dầu cao. Cây ưa khí hậu ẩm, mát, thường mọc ở vùng rừng núi có đất tơi xốp và độ ẩm cao.
Ở Việt Nam, bạch đậu khấu mọc tự nhiên và được trồng nhiều tại các tỉnh miền núi phía Bắc như Cao Bằng, Lào Cai, Hà Giang, Sơn La, và cả vùng Bảy Núi - An Giang (núi Cấm). Nhờ giá trị kinh tế cao và nhu cầu xuất khẩu lớn, cây bạch đậu khấu hiện đang được mở rộng diện tích trồng theo hướng canh tác hữu cơ và tiêu chuẩn quốc tế.
 |
| Quả nhục đậu khấu chín trên cành, khi vỏ nứt đôi, để lộ lớp áo hạt màu đỏ và hạt bên trong chứa tinh dầu quý. Ảnh: Iplantz. |
Cây nhục đậu khấu, thuộc họ Nhục đậu khấu, có nguồn gốc từ Indonesia và từ lâu đã được trồng rộng rãi ở nhiều vùng nhiệt đới Đông Nam Á.
Là cây thân gỗ cao khoảng 8-10 m, thân trơn bóng; lá mọc so le, phiến hình elip/mác dài 5-15 cm, rộng 3-7 cm; hoa mọc thành xim ở kẽ lá, màu vàng trắng; quả hạch hình cầu hoặc quả lê đường kính 5-8 cm, khi chín nứt đôi lộ phần hạt bên trong được bao bọc bởi áo hạt màu đỏ. Hạt bên trong có lớp vỏ cứng, hàm lượng tinh dầu cao.
 |
| Một quả nhục đậu khấu sau khi tách. Ảnh: Britannica. |
Ở Việt Nam, nhục đậu khấu chủ yếu được trồng ở các tỉnh phía Nam, do cây ưa khí hậu nóng ẩm, lượng mưa 1.500-3.000 mm/năm và sinh trưởng tốt ở vùng thấp dưới 750 m. Sau khoảng 7-8 năm trồng, cây bắt đầu cho quả, và có thể thu hoạch đều đặn trong 60-70 năm, đạt năng suất cao nhất vào năm thứ 25 với khoảng 1.500-2.000 quả (tương đương 8-10 kg quả) mỗi năm, thu hoạch 2 lần/năm vào các tháng 4-6 và 11-12.
Sau khi thu hái, quả được tách vỏ, sơ chế bằng phơi hoặc sấy, tiếp tục loại bỏ áo hạt rồi sấy nhân đến khi nghe tiếng “lọc cọc” khi lắc, sau đó tách lấy nhân, ngâm nước vôi để bảo quản.
