Trước bối cảnh nhiều địa phương đang điều chỉnh cơ cấu cây trồng để thích ứng với biến đổi khí hậu, sen được đánh giá là lựa chọn phù hợp nhờ khả năng thích ứng rộng, chi phí đầu tư không lớn nhưng giá trị kinh tế, văn hóa và du lịch lại rất cao. Nếu như trước đây người dân chủ yếu trồng sen tự phát, bán sản phẩm thô nên giá trị thấp và dễ bấp bênh, thì nay các địa phương đã nhìn thấy nhu cầu cấp thiết của việc chuẩn hóa mô hình, hoàn thiện kỹ thuật, xây dựng nhãn hiệu và mở rộng liên kết tiêu thụ.
 |
| Hội nghị Sơ kết mô hình sản xuất Sen gắn với xây dựng nhãn hiệu và phát triển dulịch sinh thái tại một số tỉnh đồng bằng sông Hồng năm 2025 |
Hội nghị nằm trong khuôn khổ dự án hợp tác giữa Trung tâm Khuyến nông Hà Nội và Trung tâm Khuyến nông Hưng Yên về xây dựng mô hình sen gắn với nhãn hiệu và phát triển du lịch sinh thái. Tham dự Hội nghị, về phía Viện Nghiên cứu Rau quả có PGS.TS. Đặng Văn Đông – Phó Viện trưởng. Về phía Trung tâm Khuyến nông Hà Nội có ông Đoàn Đức Dân – Phó Giám đốc Trung tâm; ông Trần Văn Nam – Trưởng phòng Khuyến nông Trồng trọt; bà Trương Thị Mai – Chủ nhiệm dự án. Phía Trung tâm Khuyến nông Hưng Yên có ông Trần Minh Hưng – nguyên Giám đốc Trung tâm; ông Trần Việt Cường – Phó Giám đốc cùng lãnh đạo các phòng chuyên môn. Hội nghị cũng có sự tham dự của các doanh nghiệp, tổ chức, chủ thể OCOP, các phòng ban thuộc UBND xã Hồng Minh và các hộ dân trong mô hình. Sự hiện diện đa chiều tạo ra một không gian trao đổi thực chất, thể hiện sự đồng thuận cao trong định hướng phát triển ngành hàng sen của vùng đồng bằng.
 |
| Ông Phạm Đức Khoa cán bộ Trung tâm Khuyến nông tỉnh Hưng Yên chia sẻ báo cáo kỹ thuật tại Hội nghị |
Trong báo cáo kỹ thuật, cán bộ Phạm Đức Khoa cho biết mô hình được triển khai trên diện tích 7,5 ha với 7 hộ tham gia, đưa vào trình diễn 5 giống sen gồm Sen Mặt bằng, Ảnh Hồng, Hồng Đồng Tháp, Quan Âm trắng và Super. Các giống đều được đánh giá phù hợp điều kiện sinh thái địa phương, cho năng suất – chất lượng tốt. Đáng chú ý, người dân đã thay đổi tư duy sản xuất, từ canh tác theo kinh nghiệm sang tuân thủ hướng dẫn kỹ thuật: xử lý mặt nước, vệ sinh đồng ruộng, bố trí mật độ, phòng trừ sâu bệnh theo khuyến cáo. Nhờ vậy, năng suất và chất lượng sen năm nay đều cải thiện đáng kể, tạo tiền đề xây dựng thương hiệu trong tương lai.
Một nội dung được đặc biệt nhấn mạnh tại hội nghị là vai trò của xây dựng nhãn hiệu trong chuỗi giá trị sen. PGS.TS. Đặng Văn Đông đã trình bày dự thảo quy chế và hợp đồng mẫu liên kết sản xuất – tiêu thụ. Ông cho rằng muốn đưa sen vùng đồng bằng lên tầm cao mới thì phải bắt đầu từ việc xác lập thương hiệu rõ ràng: logo, tem nhãn, bao bì, quy chuẩn sản xuất. Khi sản phẩm có danh tính, chất lượng được kiểm soát, doanh nghiệp mới tự tin bao tiêu và mở rộng sang kênh phân phối hiện đại, tham gia OCOP hay hướng tới xuất khẩu. Ông nhấn mạnh hợp tác bốn nhà – Nhà nước, nhà khoa học, nhà nông và doanh nghiệp – là yếu tố quyết định để chuỗi giá trị sen vận hành bền vững.
 |
| PGS.TS. Đặng Văn Đông – Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Rau quả chia sẻ ý kiến tham luận tại Hội nghị |
Chia sẻ về thực tiễn nghiên cứu và phát triển sản phẩm sen, PGS.TS. Đặng Văn Đông cho biết ông đặc biệt quan tâm đến mô hình liên kết tập trung sau quá trình khảo sát tại nhiều nước, gần đây nhất là Hàn Quốc. Theo ông, dù ai cũng nhìn thấy giá trị kinh tế của sen nhưng ở Việt Nam mô hình lớn còn hạn chế do thiếu quy hoạch vùng trồng. Ông dẫn trường hợp Tây Hồ: sen nổi tiếng nhưng diện tích bị thu hẹp, khiến mỗi năm phải nhập khoảng 3 triệu bông từ nơi khác, gây khó khăn trong truy xuất nguồn gốc. Vì vậy, nếu xây dựng được vùng sen 5 ha trở lên theo quy trình chuẩn Tây Hồ và đạt chứng nhận hữu cơ, nguồn sen sẽ ổn định, minh bạch và có giá trị kinh tế cao hơn nhiều.
Không chỉ hoa và hạt, lá sen – nguyên liệu quan trọng để chế biến bột lá sen hay trà sen – hiện đang thiếu nguồn sạch do nhiều vùng trồng tự phát, không đảm bảo quy trình. PGS.TS. Đặng Văn Đông cho rằng nếu xây dựng vùng nguyên liệu hữu cơ, sản phẩm sữa sen, bột lá sen hay trà sen hoàn toàn có thể hướng tới thị trường xuất khẩu. Ông cũng giới thiệu một số sản phẩm mẫu như sữa sen, bộ quà tặng trà sen – minh chứng cho tiềm năng chế biến sâu và gia tăng giá trị.
Bên cạnh định hướng kỹ thuật và thương hiệu, Hội nghị cũng dành nhiều thời gian cho nội dung phát triển du lịch sinh thái từ mô hình sen. Với cảnh quan đặc trưng, đầm sen hoàn toàn có thể trở thành điểm đến hấp dẫn du khách, đặc biệt trong mùa sen nở. Những hoạt động như chụp ảnh, trải nghiệm thu hoạch, chế biến ẩm thực sen, tham quan vùng trồng kết hợp nuôi cá có thể mang lại nguồn thu cao và ổn định cho người dân. Khi mô hình sản xuất kết hợp du lịch được triển khai đồng bộ, không chỉ gia tăng thu nhập mà còn quảng bá hình ảnh địa phương, mở rộng thị trường tiêu thụ và thúc đẩy xây dựng sản phẩm OCOP.
 |
| Ông Trần Minh Hưng – nguyên Giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh Hưng Yên (Ngồi giữa) phát biểu ý kiến tại Hội nghị |
Ở góc độ thực tiễn địa phương, ông Trần Minh Hưng – nguyên Giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh Hưng Yên – nhấn mạnh rằng tư duy phát triển mô hình sen gắn với du lịch sinh thái hoàn toàn phù hợp chiến lược “nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh”. Ông nhắc lại chính sách quân điền của Nguyễn Công Trứ từ năm 1822 như minh chứng lịch sử cho sự coi trọng hiệu quả sử dụng đất đai, điều mà dự án trồng sen ngày nay đang tiếp nối ở quy mô hiện đại hơn. Sen không chỉ là loài hoa gắn với biểu tượng văn hóa Việt, mà còn là cây trồng có giá trị kinh tế đặc biệt khi toàn bộ cây đều có thể khai thác. Ông cũng cho biết bản thân thường sử dụng lá sen khô để làm nước uống giảm mỡ máu, một trải nghiệm cá nhân phản ánh lợi ích thực tế của sản phẩm từ sen. Ông phân tích thêm rằng sen rất phù hợp với vùng trũng – một đặc điểm phổ biến của Hưng Yên và nhiều tỉnh đồng bằng Bắc Bộ. Các diện tích trũng bỏ hoang hoặc chỉ trồng được một vụ lúa hoàn toàn có thể chuyển đổi sang trồng sen với chi phí đầu tư thấp. Đây là mô hình nông nghiệp tuần hoàn điển hình: sen kết hợp nuôi cá, vừa làm sạch môi trường, vừa giảm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, vừa tạo nguồn thu từ nhiều loại sản phẩm.
Tại Hội nghị, ông Đoàn Đức Dân – Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Hà Nội, cho biết Trung tâm cùng triển khai dự án mô hình sản xuất hoa sen gắn nhãn hiệu và phát triển du lịch sinh thái tại Hà Nội và Hưng Yên. Ông nhấn mạnh, phát triển sen là hướng đi phù hợp với xu thế sản xuất hàng hóa chất lượng cao, tận dụng được giá trị hoa, hạt, củ, lá và các sản phẩm chế biến sâu.
 |
| Ông Đoàn Đức Dân – Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Hà Nội phát biểu ý kiến tại Hội nghị |
Ông thông tin Hà Nội có khoảng 197.000 ha đất nông nghiệp, trong đó 154.000 ha đất lúa đang giảm do hiệu quả thấp, nhiều diện tích đã chuyển sang cây trồng và vật nuôi mới. Thành phố sở hữu thị trường tiêu thụ lớn hơn 8,5 triệu dân và nhu cầu nông sản cao, cần kết nối với hơn 40 tỉnh, thành để cung ứng nguồn hàng. Từ năm 2022, Hà Nội triển khai các mô hình cây trồng mới có tiềm năng, trong đó có cây sen.
Trước đây, sen trồng tự phát chủ yếu khai thác hạt, chưa tận dụng hết giá trị. Nhờ dự án với Viện Nghiên cứu Rau quả, mô hình sen đã được nghiên cứu bài bản, chứng minh toàn bộ cây có thể sử dụng, tạo ra chuỗi sản phẩm phong phú. Kết quả bước đầu cho thấy hiệu quả kinh tế vượt trội, nhiều vùng đạt thu nhập 200–300 triệu đồng/ha, đặc biệt với các sản phẩm chế biến như trà sen, ấm ướp sen, nhãn mác, bao bì.
Ông Dân đề nghị Ban dự án hoàn thiện hồ sơ năm 2025, lựa chọn hộ tham gia năm 2026 và nhấn mạnh vai trò liên kết sản xuất – tiêu thụ: sản xuất nhỏ lẻ không thể thành công nếu hoạt động đơn lẻ. Các tổ nhóm cần hợp tác xã, kết nối doanh nghiệp, lữ hành, trường học để khai thác du lịch sinh thái, kết hợp nuôi cá và canh tác vụ đông. Ông cũng kêu gọi chính quyền xã Hồng Minh tiếp tục đầu tư hạ tầng, quy hoạch vùng sản xuất, tạo điều kiện phát triển mô hình sen thành điểm đến hấp dẫn, góp phần xây dựng nông nghiệp sinh thái và sinh kế bền vững cho người dân.
 |
| Ông Bùi Văn Quý – Giám đốc Kinh doanh Công ty Cổ phần Phát triển Phân bón Nông nghiệp I – chia sẻ về nhu cầu thị trường và khả năng cung ứng vật tư phù hợp cho sản xuất sen chất lượng cao, cam kết đồng hành trong xây dựng chuỗi giá trị. |
Sự tham gia đa chiều từ cơ quan khoa học, cơ quan quản lý, doanh nghiệp, Hội Phụ nữ, Hội Nông dân và người dân tạo nên không gian trao đổi thực chất. Ông Bùi Văn Quý – Giám đốc Kinh doanh Công ty Cổ phần Phát triển Phân bón Nông nghiệp I – chia sẻ về nhu cầu thị trường và khả năng cung ứng vật tư phù hợp cho sản xuất sen chất lượng cao, cam kết đồng hành trong xây dựng chuỗi giá trị. Đại diện Hội Phụ nữ nhấn mạnh vai trò của phụ nữ trong bảo tồn mô hình, phát triển sản phẩm OCOP và kết nối du lịch trải nghiệm. Đại diện Hội Nông dân đóng góp ý kiến về kỹ thuật canh tác, thời vụ và liên kết tiêu thụ, mong muốn mở rộng mô hình để nâng cao thu nhập. Những ý kiến này góp phần hoàn thiện định hướng phát triển mô hình, thúc đẩy sản xuất sen bền vững gắn với xây dựng thương hiệu và du lịch cộng đồng.
 |
| Đại diện Hợp tác xã Hoa Sen Vân Đài trình bày ý kiến tham luận tại Hội nghị |
 |
| Ông Hà Quốc Duy - Phó Chủ tịch Hội nông dân xã Hồng Minh trình bày ý kiến tham luận tại Hội nghị |
 |
| Bà Trần Thị Kiên - Phó Chủ tịch Hội phụ nữ xã Hồng Minh trình bày ý kiến tham luận tại Hội nghị |
Các đại biểu thống nhất tiếp tục hoàn thiện mô hình theo hướng chuẩn hóa kỹ thuật an toàn – hữu cơ, mở rộng diện tích liên kết, tăng cường chế biến sâu và chú trọng truyền thông, quảng bá thương hiệu sen Đồng bằng sông Hồng. Với sự đồng lòng của cơ quan khoa học, cơ quan quản lý, doanh nghiệp và nông dân, sen hoàn toàn có thể trở thành sản phẩm đặc trưng quốc gia, nâng cao thu nhập cho nông dân và góp phần xây dựng nông thôn mới bền vững, hiện đại.
 |
| PGS.TS. Đặng Văn Đông – Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Rau quả giới thiệu các sản phẩm được chế biến từ cây Sen với các đại biểu tham dư Hội nghị |
Hội nghị năm 2025 không chỉ là cuộc họp đánh giá mô hình mà còn là bước chuyển quan trọng định hình tương lai ngành hàng sen của vùng Đồng bằng sông Hồng. Với sự đồng lòng của cơ quan quản lý, nhà khoa học, doanh nghiệp, tổ chức xã hội và nông dân, sen Đồng bằng sông Hồng hoàn toàn có thể trở thành sản phẩm đặc trưng quốc gia, đóng góp vào xây dựng nông nghiệp sinh thái, nông thôn mới hiện đại và sinh kế bền vững cho người dân.
