Không chỉ là thức ăn của tằm hay nguyên liệu ngâm rượu từ quả, cây dâu tằm còn mang đến nhiều lợi ích cho sức khỏe, đặc biệt là phần lá - vị thuốc được Đông y sử dụng hàng trăm năm, nay được y học hiện đại công nhận có nhiều công dụng phòng và hỗ trợ điều trị bệnh.
Lá dâu tằm (tên khoa học Folium Mori albae, thuộc họ Dâu tằm - Moraceae) vốn quen thuộc với người dân nông thôn. Trong nhiều năm, loại lá này thường chỉ được biết đến với vai trò là thức ăn cho tằm, ít người để ý rằng nó còn có thể chế biến thành món ăn hoặc làm trà rất tốt cho sức khỏe.
Theo thông tin từ Sức khỏe & Đời sống, lá dâu chứa nhiều hoạt chất quý như: beta-carotene, axit ascorbic (vitamin C), flavonoid, tannin, vitamin nhóm B (B1, B2), cholin, adenin, trigonellin… Ngoài ra, nó còn giàu các loại đường tự nhiên (glucose, fructose), acid folic, cùng các nguyên tố vi lượng như đồng (Cu), kẽm (Zn), boron (B).
Chính thành phần phong phú này giúp lá dâu tằm trở thành “vũ khí” tăng cường miễn dịch tự nhiên. Hàm lượng vitamin C cao trong lá góp phần chống lại tác hại của gốc tự do, hỗ trợ cơ thể phòng ngừa nhiều loại bệnh, từ cảm cúm thông thường đến các bệnh lý mãn tính.
 |
| Chùm dâu tằm chín mọng trên nền lá xanh mướt - loại quả quen thuộc không chỉ ngon miệng mà còn chứa nhiều dưỡng chất tốt cho sức khỏe, trong khi phần lá lại được ví như “nhân sâm của người nghèo”. |
Một trong những công dụng nổi bật được y học hiện đại ghi nhận là khả năng giảm lượng đường trong máu. Theo một bài viết đăng trên Vinmec, lá dâu tằm chứa hợp chất 1-deoxynojirimycin (DNJ) - một chất có khả năng ức chế enzym phân giải carbohydrate, từ đó ngăn cơ thể hấp thụ đường nhanh vào máu.
Bên cạnh đó, polysaccharid trong lá dâu còn có tác dụng kích thích tuyến tụy sản xuất insulin và tăng cường khả năng sử dụng đường của tế bào. Nhờ đó, loại lá này hỗ trợ ổn định đường huyết tự nhiên mà không gây tác dụng phụ nghiêm trọng.
Tuy nhiên, các chuyên gia cũng khuyến cáo rằng bệnh nhân tiểu đường không nên tự ý sử dụng lá dâu như thuốc thay thế, mà cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa để đảm bảo an toàn và phù hợp với thể trạng.
Nhiều nghiên cứu khác cũng cho thấy, lá dâu tằm có thể giúp giảm cholesterol xấu (LDL), hỗ trợ kiểm soát huyết áp và bảo vệ hệ tim mạch. Các chất chống oxy hóa trong lá dâu như quercetin và flavonoid có khả năng làm sạch mạch máu, hạn chế tích tụ mảng bám cholesterol và phòng ngừa xơ vữa động mạch.
Ngoài ra, vitamin A có trong trà lá dâu tằm còn giúp cải thiện thị lực, đặc biệt phù hợp với người làm việc lâu trước máy tính hoặc người cao tuổi bị thoái hóa điểm vàng.
Đối với hệ tiêu hóa, lá dâu tằm có tính mát, giúp thanh nhiệt, giải độc, đồng thời hỗ trợ giảm táo bón, làm dịu viêm ruột và cải thiện chức năng gan, theo ghi nhận trong y học cổ truyền.
 |
| Dâu tằm chín đỏ rực trong nắng, mang vị chua ngọt đặc trưng, thường được dùng làm siro, mứt, rượu ngâm. Trong khi đó, lá dâu - phần thường bị bỏ qua lại là vị thuốc quý hỗ trợ hạ đường huyết, giải nhiệt và tăng sức đề kháng. |
Theo Đông y, lá dâu tằm có vị ngọt hơi đắng, tính hàn, quy vào kinh phế và can. Lá dâu được dùng để trị các chứng như: cảm mạo phong nhiệt, đau đầu, ho khan, viêm phế quản, viêm kết mạc, khô miệng, vàng da và mất ngủ.
Lá dâu có thể được dùng dưới nhiều hình thức: sắc nước uống, nấu canh, làm trà, hoặc hấp chín để ăn như rau. Một số địa phương còn sử dụng lá dâu non để nấu canh với thịt bằm, trứng bách thảo, tạo thành món ăn dân dã mà bổ dưỡng.
Khi dùng làm trà, người ta thường phơi khô lá dâu, sao vàng hạ thổ rồi hãm với nước sôi như trà bình thường. Trà có hương thơm nhẹ, vị thanh mát, dùng được quanh năm.
Tuy nhiên, do lá dâu có tính hàn, những người có thể trạng lạnh, tỳ vị yếu hoặc phụ nữ có thai cần tham khảo thêm ý kiến chuyên môn trước khi sử dụng thường xuyên.
Một trong những cách đơn giản để tận dụng công dụng của lá dâu là chế biến thành món canh lá dâu với trứng bách thảo và thịt thăn.
Nguyên liệu gồm: lá dâu non, trứng bách thảo, thịt thăn băm, gừng, tỏi, hành, gia vị. Lá dâu sau khi nhặt sạch được ngâm nước muối pha baking soda để loại bỏ bụi và vị đắng, sau đó hấp sơ qua. Thịt thăn xào cùng gừng tỏi, cho trứng cắt lát vào xào chung rồi đổ nước, thêm lá dâu và gia vị, đun sôi nhẹ. Món canh thành phẩm có vị ngọt thanh, giúp mát gan, dễ tiêu và rất tốt cho người bị nóng trong.
Lá dâu tằm từ lâu đã không chỉ là nguồn thức ăn của tằm mà còn là “kho thuốc quý” dễ kiếm với nhiều lợi ích cho sức khỏe. Việc sử dụng lá dâu đúng cách – như nấu canh, pha trà hay sắc nước uống có thể góp phần hỗ trợ phòng bệnh, tăng sức đề kháng, đặc biệt trong bối cảnh người Việt ngày càng quan tâm đến các giải pháp chăm sóc sức khỏe từ thiên nhiên.
