Ngày 26/11/2024, Quốc hội đã thông qua Luật Thuế giá trị gia tăng (sửa đổi), quy định mức thuế suất 5% đối với phân bón, máy móc, thiết bị chuyên dùng phục vụ nông nghiệp và tàu khai thác thủy sản. Luật mới này sẽ có hiệu lực từ ngày 1/7/2025.
Trước đó, Luật Thuế GTGT sửa đổi 71/2014/QH13, có hiệu lực từ 1/1/2015, đã đưa phân bón ra khỏi diện chịu thuế VAT với mục đích hỗ trợ nông dân và doanh nghiệp sản xuất trong nước, qua đó giảm giá bán và kích thích sản xuất nông nghiệp.
Tuy nhiên, thay vì mang lại lợi ích, quy định này lại khiến các doanh nghiệp gặp khó khăn.
Trước năm 2015, thuế đầu vào sản xuất phân bón là 10% và thuế đầu ra 5%, cho phép doanh nghiệp khấu trừ hoặc hoàn thuế đầu vào nếu cao hơn thuế đầu ra. Khi quy định mới có hiệu lực, doanh nghiệp không còn được khấu trừ thuế đầu vào, buộc phải hạch toán vào chi phí, làm tăng đáng kể chi phí sản xuất và có thể đẩy giá bán lên cao, gây thiệt hại cho cả doanh nghiệp lẫn nông dân. Chỉ có hàng nhập khẩu là được hưởng lợi từ chính sách này.
Theo Bộ Tài chính, tổng số thuế GTGT không được khấu trừ tính vào chi phí của các doanh nghiệp phân bón từ năm 2015 đến đầu năm 2024 đã lên tới hơn 10.000 tỷ đồng. Riêng các doanh nghiệp thuộc Tập đoàn Hóa chất Việt Nam (Vinachem) mất khoảng 400-650 tỷ đồng mỗi năm, còn hai doanh nghiệp của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam là Phân bón Phú Mỹ (DPM) và Phân bón Cà Mau (DCM) chịu thiệt hại từ 500-650 tỷ đồng mỗi năm.
Chi phí tăng cao cũng khiến các nhà đầu tư ngần ngại đầu tư vào sản xuất phân bón trong nước, đặc biệt là các dự án công nghệ cao, do không được hoàn thuế GTGT cho nhà xưởng, thiết bị và nguyên vật liệu. Điều này làm giảm sức cạnh tranh của sản phẩm trong nước so với hàng nhập khẩu, đe dọa sự phát triển của ngành.
 |
| Ảnh minh họa. |
SSI Research nhận định, việc áp dụng thuế suất 5% sẽ giúp các doanh nghiệp phân bón nội địa tăng cường khả năng cạnh tranh với phân bón nhập khẩu, vốn đang có giá thấp hơn 3-5%. Các doanh nghiệp có thể giảm giá bán sau khi được hoàn thuế GTGT trên chi phí sản xuất, từ đó thu hẹp khoảng cách giá và khuyến khích nông dân sử dụng sản phẩm trong nước. Đặc biệt, các nhà sản xuất ure và DAP, vốn sản xuất từ nguyên liệu tự nhiên như khí đốt, than, quặng photphat, sẽ hưởng lợi lớn từ việc hoàn thuế GTGT. DPM và DCM được dự báo là những cổ phiếu hưởng lợi chính từ thay đổi này.
Ngành phân bón Việt Nam đang có những bước phát triển vượt bậc, với giá trị thị trường ước đạt 3,44 tỷ USD vào năm 2024 và dự kiến đạt 4,2 tỷ USD vào năm 2030, với tốc độ tăng trưởng trung bình 3,38%/năm. Nhu cầu lương thực toàn cầu tăng cao là động lực chính thúc đẩy sự phát triển này.
Tuy nhiên, ngành vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Ông Lê Ngọc Hiển, chuyên gia phân tích tại Chứng khoán Rồng Việt (VDSC), cho biết thị trường phân bón Việt Nam trong nửa cuối năm 2025 sẽ chịu tác động từ biến động địa chính trị toàn cầu và chính sách thuế GTGT mới. Nhóm phân ure được hưởng lợi nhiều nhất khi giá khí - chiếm 60% chi phí đầu vào – liên thông trực tiếp với giá dầu và tăng mạnh do xung đột.
Trong khi đó, giá DAP tăng do axit sulfuric - chiếm 30% nguyên liệu - và giá lưu huỳnh đầu vào tăng mạnh, cho thấy sự phân mảnh chuỗi cung ứng do địa chính trị.
Ngược lại, phân NPK tiếp tục gặp bất lợi khi giá nguyên liệu đầu vào như kali, DAP, SA đều tăng nhưng giá bán NPK chỉ tăng nhẹ, làm bào mòn biên lợi nhuận. Sự cạnh tranh càng gay gắt hơn khi phân bón Nga, với giá thành rẻ và bị EU áp thuế cao, có thể chuyển hướng xuất khẩu sang Việt Nam, gây áp lực lên các doanh nghiệp nội địa trong việc giữ giá bán.
Việt Anh
