Trái Cám là loài quả dại lâu nay xuất hiện rải rác ở rừng ven nước miền Tây Nam Bộ. Từng bị xem là loài quả bỏ đi, giờ đây trái Cám đang dần được người tiêu dùng săn lùng vì vị ngọt mát đặc biệt và giá trị y học tiềm năng
Cây Cám là loài thân gỗ lớn, cao trung bình từ 15 đến 30 mét, đường kính thân có thể đạt tới 60 cm. Loài cây này sinh trưởng tốt trong điều kiện khí hậu nóng ẩm, phát triển tự nhiên ở vùng đất cát hoặc đá ẩm, chủ yếu dưới độ cao 800 mét so với mực nước biển.
Mỗi độ xuân về, từ tháng 3 đến tháng 4 âm lịch, cây Cám bắt đầu nở hoa. Những chùm hoa nhỏ màu trắng vàng mọc ở ngọn, phủ một lớp lông mịn mượt, tỏa hương thơm dịu nhẹ, gợi nhớ hương lan rừng thoảng qua trong gió.
Quả Cám có hình cầu hoặc hình trứng, đường kính khoảng 4–5 cm, lớp vỏ ngoài sần sùi, phủ lớp vảy màu xám bạc hoặc vàng nâu khi chín. Phía trong là phần cùi dày, dễ tách, nhân có dạng vảy cá xếp lớp – lúc còn non có màu trắng hoặc xanh nhạt, khi chín chuyển sang trắng ngà và tỏa hương thơm nhẹ nhàng, dễ chịu.
 |
| Quả có lớp vỏ ngoài sần sùi. |
 |
| Bên trong là phần thịt chi chít hạt, màu nâu. |
Theo người dân địa phương, những năm trước đây, trái Cám thường rụng đầy gốc vào mùa cuối năm, trẻ con hay nhặt về rồi dùng đá đập vỏ ăn nhân ngọt mát bên trong. Có người lại đem dầm với đường đá làm món giải nhiệt cho những trưa hè oi ả. Đặc biệt, một số gia đình còn dùng trái Cám để ngâm rượu đãi khách quý, bởi hương vị lạ miệng, khó quên.
Trái Cám thường chín rộ từ cuối tháng 10 âm lịch đến cận Tết. Những cây lâu năm thường cho quả sai, trĩu cành. Tuy nhiên, do chưa được nhân giống rộng rãi, người dân chủ yếu phải vào rừng sâu tìm hái, khiến loại quả này ngày càng trở nên hiếm gặp, giá trị cũng vì thế mà tăng lên.
 |
| Trái chín sẽ rụng tự nhiên, người dân chỉ cất công ra vườn lượm. |
Không chỉ có hương vị đặc biệt, trái Cám còn được đánh giá cao về công dụng đối với sức khỏe. Theo y học cổ truyền, trái non sau khi được thái lát, phơi khô có thể sắc uống để trị tiêu chảy, kích thích tiêu hóa. Trong khi đó, trái chín được cho là có khả năng giảm mỡ máu, hỗ trợ huyết áp ổn định, tốt cho tim mạch và người bị tiểu đường.
Ngoài cùi quả, hạt Cám chứa hàm lượng tinh dầu cao, có thể chiết xuất dùng trong sản phẩm chăm sóc da, xà phòng và mỹ phẩm cao cấp.
Chính bởi đặc tính mọc hoang, ít được trồng phổ biến, trái Cám hiện đang trở thành loại quả đặc biệt khó tìm. Tại các khu chợ quê, giá bán dao động từ 30.000 đến 60.000 đồng/kg, có thời điểm lên tới 100.000 đồng/kg ở thành phố khi vào mùa cao điểm hoặc khan hiếm hàng.
Dù giá cao, trái Cám vẫn được nhiều người lùng mua, vừa để thưởng thức hoặc sử dụng như một vị thuốc dân gian tự nhiên.
