Sự thật và huyền thoại về loài cây “biết đi” trong rừng nhiệt đới

Trong những cánh rừng mưa rậm rạp của Trung và Nam Mỹ, có một loài cây mang cái tên gợi sự tò mò: “cây biết đi”. Tên khoa học của nó là Socratea exorrhiza, một loài cọ đặc biệt có bộ rễ mọc dài, cắm xuống đất như những chiếc chân nhện. Cấu trúc rễ này khiến cây trông như thể đang bước đi giữa rừng rậm, tạo nên hình ảnh kỳ lạ và hấp dẫn trong mắt du khách và giới khoa học.

Đây là một loài cây kỳ lạ trên thế giới có hệ thống rễ phức tạp hoạt động như chân, giúp cây liên tục di chuyển về phía ánh sáng mặt trời khi chuyển mùa. Ảnh: Wikipedia

Sự “chuyển động” của cây diễn ra rất chậm – nếu có thật – bằng cách mọc thêm rễ mới về phía có ánh sáng hoặc nền đất vững chắc, trong khi các rễ cũ dần khô héo, nhấc khỏi mặt đất. Một số truyền thuyết địa phương thậm chí cho rằng cây có thể “đi” được đến 20 mét mỗi năm, tương đương vài centimet mỗi ngày.

Peter Vrsansky, nhà cổ sinh vật học từ Viện Hàn lâm Khoa học Slovakia, từng tuyên bố ông tận mắt chứng kiến hiện tượng này trong một chuyến thám hiểm ở Ecuador. Ông cho rằng việc cây mọc rễ mới để tìm nền đất ổn định là một chiến lược sinh tồn sau khi đất bị xói mòn. Theo ông, cây uốn cong dần theo hướng rễ mới, trong khi rễ cũ bị bỏ lại phía sau – một quá trình kéo dài hàng năm trời.

Cây có thể di chuyển từ nơi râm mát ra ánh sáng mặt trời để phát triển lá. Ảnh: Wikipedia

Tuy nhiên, không phải ai cũng đồng tình. Năm 2005, nhà sinh vật học Gerardo Avalos công bố một nghiên cứu cho thấy Socratea exorrhiza thực chất không hề di chuyển. Theo ông, bộ rễ chỉ đơn thuần giúp cây đứng vững và thích nghi với môi trường, còn việc cây “biết đi” chỉ là một huyền thoại được các hướng dẫn viên truyền miệng để tăng phần kỳ bí cho chuyến tham quan rừng nhiệt đới. "Thực chất cây chỉ mở rộng tán bằng cách mọc thêm rễ sang một phía chứ không hề dịch chuyển khỏi vị trí ban đầu", ông khẳng định.

Bỏ qua tranh cãi, loài cây này vẫn giữ vai trò quan trọng trong hệ sinh thái rừng nhiệt đới. Lá của nó là thức ăn cho khỉ và lười; thân cây là nơi trú ẩn của nhiều loài côn trùng; còn với con người, lá và thân cây được dùng để dệt giỏ, lợp mái và xây dựng.

Đã có một cuộc tranh luận kéo dài về những cây cọ biết đi này trong cộng đồng khoa học. Ảnh: Wikipedia

Dù sự thật có thể không ly kỳ như truyền thuyết, nhưng “cây biết đi” vẫn là một minh chứng sinh động cho sự đa dạng và kỳ diệu của thiên nhiên – nơi mà ngay cả những điều tưởng như không thể vẫn khiến con người không ngừng đặt câu hỏi và khám phá.