Tre bonsai: Từ loại cây "quê mùa" đến tác phẩm đậm hồn dân tộc

Nguyễn Sỹ Luân (SN 1995): Chàng công nhân viết tiếp chuyện tình với tre

Nguyễn Sỹ Luân, sinh năm 1995, một chàng trai đến từ thôn Bảo An, xã Hoàng An, huyện Hiệp Hoà, Bắc Ninh (Bắc Giang cũ). Ảnh: NĐT

Anh Luân từng có thời gian làm công nhân tại một khu công nghiệp sôi động. Dù vậy, tâm hồn anh luôn hướng về những giá trị truyền thống, đặc biệt là niềm say mê với cây cảnh. Sau mỗi ca làm mệt mỏi, Luân lại miệt mài lên mạng, tìm tòi, học hỏi từng chút kiến thức về cây cảnh từ những nghệ nhân đi trước. Anh dồn từng đồng tiền lương để thỏa mãn niềm đam mê ấy.

Nhận thấy công việc công nhân không thể là bến đỗ cuối cùng cho khát khao sáng tạo, Luân quyết định rẽ hướng. Anh nghỉ việc và xin theo học việc làm cây cảnh cho một nghệ nhân tại Gia Lâm (Hà Nội). Từ việc tỉa cành, uốn thế, tạo tác cây cảnh cho đến kinh doanh gốm sành, Luân tích lũy kinh nghiệm từng ngày. Tiền kiếm được, anh lại đầu tư vào các loại cây cảnh, từ vài trăm nghìn đến vài triệu đồng, lấp đầy khu vườn rộng 2.000m² của gia đình.

Giữa hàng trăm gốc tùng, cúc, trúc, mai, si, đa, đề, Luân bỗng có một ý tưởng táo bạo và đầy tính nghệ thuật: tạo tác bonsai từ cây tre. "Cây tre có dáng gốc tự nhiên như bonsai, thân vừa cứng lại vừa mềm, dễ uốn. Mới đầu tôi tính trồng tre bonsai để chơi thôi nhưng càng trồng nhiều lại càng ham và thích. Bây giờ thì trong vườn nhà tôi, tre chiếm số lượng nhiều nhất", Luân chia sẻ. Anh nhìn thấy ở tre không chỉ là sự dẻo dai, kiên cường mà còn là một vẻ đẹp tiềm ẩn, mộc mạc và rất đỗi thân thương của làng quê Việt.

Thời gian đầu vì thiếu kinh nghiệm, hàng loạt phôi tre đã chết, chất đống như "củi khô".

Tuy nhiên, hành trình biến ý tưởng thành hiện thực không trải hoa hồng. Thời gian đầu, Luân nhập hàng trăm phôi tre từ khắp nơi về làm, có khi mỗi ngày mua tới 30-50 phôi. Anh dốc toàn bộ tiền bạc vào tre, nhưng vì thiếu kinh nghiệm, hàng loạt phôi tre đã chết, chất đống như "củi khô". “Lúc mới chơi, tôi tưởng tre dễ trồng, cứ nghĩ mua về trồng như trồng lan, tạo tác chút là sẽ thành phẩm nhưng sau này khi hàng nghìn gốc tre bị chết thì tôi mới nhận ra, tre là cây thân thảo, nếu đất trồng không cẩn thận sẽ bị thối rễ và chết”, Luân thừa nhận. Số tiền đầu tư ban đầu lên tới hàng tỷ đồng gần như mất trắng.

Từ những gốc tre mộc mạc, Luân đã tạo nên những tác phẩm bonsai nghệ thuật "độc nhất vô nhị", thu hút đông đảo người yêu cây cảnh tìm mua.

Nhưng với bản tính kiên trì, ham học hỏi, Luân không bao giờ bỏ cuộc. Anh càng gặp khó khăn lại càng quyết tâm tìm hiểu nguyên nhân, rút ra bài học xương máu. Sau nhiều lần thất bại, anh đã tìm ra bí quyết trồng tre bonsai hiệu quả: tỉa sạch rễ, trộn giá thể đất, cát cùng xơ dừa, và đặc biệt là sáng tạo trong việc đặt tre vào chum gốm, bình gốm để tạo hình. Những chiếc bình gốm bị vỡ hay lỗi kỹ thuật, qua bàn tay tài tình của Luân, bỗng trở thành những chậu trồng tre độc đáo, mang vẻ đẹp hoài cổ, đậm chất làng quê.

Từ những gốc tre mộc mạc, Luân đã tạo nên những tác phẩm bonsai nghệ thuật "độc nhất vô nhị", thu hút đông đảo người yêu cây cảnh tìm mua. Mỗi tác phẩm có giá từ vài triệu đến vài chục triệu đồng, mang về cho anh thu nhập ổn định khoảng 40 triệu đồng/tháng. Anh từng bán chậu tre bonsai đắt nhất với giá 120 triệu đồng. Niềm tự hào lớn nhất của anh Luân là khi 21 tác phẩm tre bonsai của anh, trong đó có chậu "Lưỡng Long chầu nhật" mang ý nghĩa 2 con rồng chầu mặt trời, được lựa chọn trưng bày tại tiệc trà của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng mời Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình. Dù được hỏi mua với giá cao ngất ngưởng, anh Luân vẫn kiên quyết không bán chậu "Lưỡng Long chầu nhật", coi đó là "báu vật vô giá" của riêng mình, một tác phẩm mang đậm hồn cốt quê hương và tình yêu với tre Việt.

Trần Ngọc Diệp: Nữ kỹ sư bỏ "lương nghìn đô" để "đánh thức" vẻ đẹp tre quê

Cũng chung niềm đam mê với cây tre, chị Trần Ngọc Diệp, quê Phú Thọ, hiện sống tại Nhật Tân (Tây Hồ, Hà Nội), đã có một quyết định đầy táo bạo.

Dù từng có công việc ổn định với mức thu nhập hấp dẫn từ 20-50 triệu đồng/tháng, thậm chí có thời điểm đạt "nghìn đô" trong ngành du lịch và bất động sản, chị lại từ bỏ tất cả để khởi nghiệp với tre bonsai.

Chị Diệp chia sẻ: “Tôi thích cây cối từ lâu lắm rồi, đặc biệt là các loại cây độc, lạ. Trong khi đó, tôi thấy cây tre là loại cây có dấu ấn riêng, mang yếu tố lịch sử và văn hoá. Tre có ở mọi nơi trên đất nước mình nhưng số người chơi tre bonsai ở Việt Nam khi đó chưa nhiều. Vậy nên tôi nghĩ ngay đến việc biến loại cây quen thuộc này thành cây cảnh”. Chị nhận ra tiềm năng của tre không chỉ là nguyên liệu sản xuất mà còn là một tác phẩm nghệ thuật mang đậm bản sắc Việt.

Ban đầu, quyết định của chị vấp phải sự phản đối từ mọi người. Ai cũng thắc mắc tại sao lại bỏ công việc tốt để "lang thang đi tìm những gốc tre rẻ bèo" về ươm trồng, trong khi chẳng ai nghĩ tre có thể làm thành cây cảnh. Bỏ ngoài tai những định kiến, chị Diệp miệt mài lặn lội khắp nơi để tìm các gốc tre độc đáo, có thế, có dáng, sau đó mang về dâm, ủ, tỉa cành và vào chậu.

Dần dần, những chậu tre bonsai đầu tiên của chị Diệp thành hình. Chị chụp ảnh đăng lên mạng xã hội và bất ngờ khi sản phẩm của mình được đón nhận nhiệt liệt. Những chậu tre bonsai nhỏ xinh có giá 80-100 nghìn đồng/cây nhanh chóng "cháy hàng". Thấy nhu cầu thị trường rất lớn, chị Diệp cùng một người bạn đã mạnh dạn đầu tư hơn 800 triệu đồng để mở rộng quy mô, thuê đất ở Thường Tín và Triều Khúc (Hà Nội) để trồng tre số lượng lớn.

Một tác phẩm bonsai tre của chị Điệp.

Tuy nhiên, cũng như Luân, chị Diệp phải đối mặt với thử thách lớn khi một nửa số phôi tre bị chết do chưa có kinh nghiệm làm số lượng lớn. "Khi mình trồng 5 cây, chết 2 cây thì không sao. Nhưng khi mình trồng cả nghìn cây mà chết 500 cây là hoảng rồi”, chị kể lại quãng thời gian khó khăn. Hàng trăm triệu đồng bỗng chốc hóa thành "củi khô", nhưng chị không nản. Chị dành thời gian nghiên cứu sâu hơn về từng dòng tre, cách trồng, cách ủ, và độ tuổi phù hợp để chọn lựa phôi, giảm thiểu thiệt hại.

Từ khu vườn nhỏ chỉ 200m², đến nay, sau 3 năm, chị Điệp đã sở hữu vườn tre bonsai rộng 1.000m² ở Nhật Tân (Tây Hồ, Hà Nội) với hàng nghìn gốc tre bonsai có giá từ vài triệu đến hàng trăm triệu đồng/gốc. "Vườn nhà tôi có đủ các loại tre bonsai lớn nhỏ, giá từ 2 triệu đồng trở lên. Trong đó, phân khúc trên 10 triệu đồng/chậu là nhiều nhất. Chậu tre có giá trên 100 triệu đồng chỉ có 1-2 chậu thôi vì để tìm được một phôi độc lạ như vậy là rất hiếm, chưa kể phải mất vài năm để tạo tác”, chị Diệp tự hào chia sẻ.

Chậu tre bonsai có giá trên 100 triệu đồng của chị Diệp.

Hiện tại, chị Diệp không chỉ thỏa mãn đam mê mà còn thu về doanh thu ổn định từ 50-80 triệu đồng/tháng, tạo công ăn việc làm cho 4 nhân viên thời vụ. Tổng số tiền chị đầu tư vào vườn tre bonsai đã lên tới 1,5 tỷ đồng. Dù phía trước còn nhiều thử thách, nhưng việc được làm công việc mình yêu thích, biến những gốc tre mộc mạc thành tác phẩm nghệ thuật, và tạo ra sinh kế bền vững ngay tại quê nhà là niềm hạnh phúc lớn nhất của chị.

Hồn quê trong mỗi gốc tre bonsai

Câu chuyện của Nguyễn Sỹ Luân và Trần Ngọc Diệp là minh chứng hùng hồn cho thấy sự kết hợp giữa đam mê, kiến thức và tinh thần dám nghĩ, dám làm của thế hệ trẻ. Họ đã không chỉ hồi sinh một loại cây quen thuộc mà còn thổi hồn vào nó, biến tre thành những tác phẩm nghệ thuật mang đậm giá trị văn hóa và lịch sử của Việt Nam. Đây là một hướng đi mới đầy tiềm năng, không chỉ tạo ra nguồn thu nhập hấp dẫn mà còn góp phần bảo tồn, phát huy giá trị của cây tre – biểu tượng kiên cường của dân tộc.

Những tác phẩm tre bonsai không chỉ là cây cảnh mà còn là thông điệp về sự trân trọng những giá trị truyền thống, về việc biến những điều bình dị nhất thành vẻ đẹp độc đáo, và về khát vọng khởi nghiệp, tạo dựng sinh kế ngay trên mảnh đất quê hương. Với sức hút ngày càng lớn của các sản phẩm thủ công tinh xảo, mang đậm dấu ấn văn hóa, tre bonsai chắc chắn sẽ tiếp tục là một xu hướng được giới trẻ và người yêu cây cảnh đón nhận nồng nhiệt, mở ra nhiều cơ hội mới cho ngành nông nghiệp và thủ công mỹ nghệ Việt Nam.