Trước tình hình biến đổi khí hậu và đất đai ngày càng khô cằn, nhiều nông dân Việt Nam đã nỗ lực cải tạo những vùng đất kém hiệu quả, từng bước phủ xanh bằng cây cảnh, cây ăn quả. Những mô hình này không chỉ giúp nâng cao thu nhập cho người dân mà còn góp phần cải thiện diện mạo nông thôn và tạo sinh kế ổn định cho cộng đồng.
 |
| Anh Lý Phụ Chìu chuyển đổi toàn bộ nương ngô, ruộng lúa sang trồng cây cảnh. Ảnh: Báo Lào Cai. |
Tại thôn Tả Chải, xã Tả Phìn, thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai, anh Lý Phụ Chìu đã tiên phong chuyển đổi toàn bộ nương ngô, ruộng lúa bạc màu sang trồng cây cảnh từ năm 2017.
Theo báo Lào Cai, ban đầu, anh Chìu gặp nhiều khó khăn do thiếu vốn, kinh nghiệm và kỹ thuật. Tuy nhiên, bằng sự cần cù, kiên trì và học hỏi từ các nghệ nhân Nam Định, anh đã tìm ra cách chăm sóc cây ra hoa đúng độ và đạt tỷ lệ sống cao.
 |
| Gia đình anh Chìu hiện sở hữu hơn 1.000 gốc đào, 800 cây mai và gần 600 chậu địa lan. Ảnh: Báo Lào Cai. |
Hiện nay, gia đình anh Chìu sở hữu hơn 1.000 gốc đào, 800 cây mai và gần 600 chậu địa lan, mang lại doanh thu ước đạt gần 1 tỷ đồng mỗi năm. Mô hình của anh không chỉ giúp gia đình thoát nghèo mà còn tạo việc làm thường xuyên cho 6 lao động và hơn 10 lao động thời vụ. Anh Chìu cũng tích cực chia sẻ kinh nghiệm, hướng dẫn bà con trong thôn cách trộn đất, uốn cành, tính ngày bấm nụ, góp phần hình thành vùng chuyên canh hoa Tết tại Tả Chải.
Cùng với câu chuyện thành công ở miền núi phía Bắc, những nỗ lực tương tự cũng hiện diện ở vùng đất khô hạn miền Trung.
Cuối năm 2021, Báo Nông nghiệp Môi trường thông tin, ở thôn Đá Trắng, xã Phước Thái, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận, anh Lê Văn Khách là một nông dân điển hình trong việc biến đất cằn cỗi thành vườn cây ăn quả giá trị.
 |
| Vườn bưởi da xanh của anh Lê Văn Khách được chọn làm mô hình tiêu biểu. |
Trước đây, vùng đất Đá Trắng chỉ sản xuất được 1-2 vụ lúa bấp bênh và thường bỏ hoang vào mùa nắng hạn. Năm 2017, anh Khách mạnh dạn chuyển đổi hơn 100 gốc lúa sang trồng bưởi da xanh, dù nhiều người cho rằng đất không phù hợp.
Anh đã nhờ Trung tâm Khuyến nông tỉnh Ninh Thuận tư vấn và mua giống từ Bến Tre, đồng thời thuê máy cày chở đất từ nơi khác về để cải tạo. Sau gần 3 năm chăm sóc, vườn bưởi của anh đã ra trái vụ đầu tiên và được xã Phước Thái chọn làm mô hình tiêu biểu.
Anh Khách cũng nhiệt tình chia sẻ kỹ thuật trồng và chăm sóc bưởi, mong muốn hình thành vùng sản xuất tập trung, nâng cao giá trị sản phẩm và mang lại thu nhập ổn định cho người dân địa phương.
Không chỉ ở Ninh Thuận, Tây Nguyên cũng chứng kiến những chuyển đổi mạnh mẽ. Năm 2018, Báo Thanh Niên phản ánh, nông dân ở huyện Kon Chro, tỉnh Gia Lai đã thành công trong việc cải tạo đất cằn cỗi để trồng cây ăn quả, đặc biệt là mãng cầu, mang lại thu nhập cao.
Một ví dụ nổi bật là ông Lê Văn Ất ở xã Kông Yang. Ông đã cải tạo mảnh vườn rộng hơn 3 ha, vốn là đất xấu, khô cằn, toàn sỏi đá. Từ năm 2014, ông trồng 650 gốc mãng cầu dai và sau hơn ba năm đã cho thu hoạch.
Mỗi năm, ông thu về 11 tấn mãng cầu, đạt doanh thu hơn 300 triệu đồng. Thương lái đến tận vườn thu mua với giá 30.000 đồng/kg. Ông Ất còn chia sẻ bí quyết chăm sóc mãng cầu là bổ sung phân bón, nước tưới, tỉa cành và vặt lá đúng thời điểm để cây ra hoa, đậu quả.
Ngoài ra, ông Nguyễn Văn Lợ ở xã Yang Trung cũng trồng 6 sào mãng cầu và có thu nhập trên 100 triệu đồng mỗi năm. Nhờ những thành công này, nhiều hộ nông dân khác ở Kon Chro cũng chuyển sang trồng mãng cầu.
Ở tận cùng phía Nam Tổ quốc, những mảnh đất lâm phần tưởng chừng khó khai thác cũng đã được hồi sinh. Tại xã Khánh Bình Tây Bắc, huyện Trần Văn Thời, tỉnh Cà Mau, ông Sầm Văn Chùm là tấm gương nông dân sản xuất giỏi.
Theo thông tin từ Báo Cà Mau, hơn 30 năm trước, ông Chùm từ xứ Rau Dừa, huyện Cái Nước đã đến lập nghiệp trên vùng đất lâm phần cằn cỗi chỉ toàn tràm, sậy, dớn. Dù nhiều gia đình khác bỏ đi, ông Chùm vẫn kiên trì bám trụ.
Với 3 ha đất được cấp, ông cùng vợ vừa sản xuất vừa trồng tràm, giữ rừng. Theo thời gian, gia đình ông đã đào thành 5 liếp và trồng các loại cây phù hợp với thổ nhưỡng như chuối xiêm, dừa xiêm, khóm, mãng cầu gai, măng tre, khoai mì. Dưới ao, ông nuôi các loại cá đồng.
 |
| Vườn nhà ông Chùm có khoảng 1.000 gốc dừa xiêm lùn, dừa dứa cho trái quanh năm. Ảnh: Báo Cà Mau. |
Tính đến cuối năm 2024, vườn nhà ông Chùm có khoảng 1.000 gốc dừa xiêm lùn, dừa dứa cho trái quanh năm, và ông luôn ươm sẵn dừa giống để chia sẻ với bà con chòm xóm. Mô hình của gia đình ông Chùm được xem là mẫu mực, được người dân địa phương học hỏi và nhân rộng để phát triển kinh tế và giữ rừng bền vững.
Những câu chuyện trên là minh chứng cho thấy sự kiên trì, dám nghĩ dám làm và ứng dụng khoa học kỹ thuật đã giúp nhiều nông dân Việt Nam biến những vùng đất khô cằn, bạc màu thành những mô hình kinh tế hiệu quả, mang lại thu nhập ổn định và cải thiện đời sống.
