Doanh nghiệp nông nghiệp Việt Nam trước 'làn sóng xanh': Cơ hội và thách thức

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp, việc chuyển đổi sang nền nông nghiệp bền vững không chỉ là xu thế mà còn là yêu cầu cấp thiết. Các quốc gia trên thế giới đang đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp theo hướng xanh hóa, giảm thiểu tác động đến môi trường và tăng giá trị sản phẩm. Đối với Việt Nam, ngành nông nghiệp không nằm ngoài làn sóng này khi chính phủ đã đặt ra mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Tuy nhiên, để doanh nghiệp nông nghiệp có thể thích nghi với xu hướng này, họ phải đối mặt với cả cơ hội lẫn thách thức.

Cơ hội lớn từ làn sóng nông nghiệp xanh

Một trong những lợi thế lớn nhất của doanh nghiệp nông nghiệp khi chuyển đổi sang mô hình xanh chính là nhu cầu tiêu dùng ngày càng gia tăng đối với các sản phẩm an toàn, hữu cơ và bền vững. Theo báo cáo từ Nielsen, có tới 86% người tiêu dùng Việt Nam sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho thực phẩm sạch, không hóa chất. Xu hướng này cũng thể hiện rõ ở thị trường quốc tế, khi nhiều quốc gia như EU, Mỹ, Nhật Bản siết chặt quy định nhập khẩu đối với các sản phẩm nông nghiệp có tồn dư hóa chất hay không đạt tiêu chuẩn môi trường.

Nhận thức được tầm quan trọng của nông nghiệp xanh, chính phủ Việt Nam đã đưa ra nhiều chính sách hỗ trợ như ưu đãi thuế, hỗ trợ vay vốn cho các doanh nghiệp sản xuất theo hướng bền vững. Bên cạnh đó, các chương trình xúc tiến thương mại, xây dựng hệ thống tiêu chuẩn quốc gia phù hợp với quốc tế cũng đang được đẩy mạnh, giúp doanh nghiệp nông nghiệp dễ dàng tiếp cận thị trường nước ngoài.

Doanh nghiệp nông nghiệp Việt Nam có cơ hội lớn trước làn sóng nông nghiệp xanh. (Ảnh: VOV)

Việc áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật như nông nghiệp chính xác, blockchain trong truy xuất nguồn gốc, hay sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong quản lý chuỗi cung ứng đang giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa chi phí. Các công nghệ này không chỉ nâng cao năng suất mà còn giúp sản phẩm nông nghiệp Việt Nam đạt chuẩn xuất khẩu vào các thị trường khó tính.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, kim ngạch xuất khẩu nông sản của Việt Nam trong năm 2024 đạt hơn 53 tỷ USD, trong đó các mặt hàng nông sản hữu cơ và có chứng nhận bền vững ngày càng chiếm tỷ trọng lớn. Xu hướng tiêu dùng xanh tại châu Âu, Mỹ hay Trung Quốc đang tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp nông nghiệp Việt Nam mở rộng thị trường.

Những thách thức đặt ra đối với doanh nghiệp

Mặc dù nông nghiệp xanh mang lại lợi ích lâu dài, nhưng chi phí đầu tư ban đầu lại khá cao. Doanh nghiệp phải bỏ ra khoản tiền lớn để chuyển đổi công nghệ, cải tạo đất, mua giống đạt tiêu chuẩn và xây dựng hệ thống sản xuất theo quy trình hữu cơ. Điều này tạo áp lực tài chính lớn, đặc biệt đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Việc chuyển đổi từ mô hình sản xuất truyền thống sang mô hình nông nghiệp xanh đòi hỏi đội ngũ lao động có trình độ kỹ thuật cao, hiểu biết về công nghệ sinh học và quản lý tiêu chuẩn quốc tế. Tuy nhiên, hiện nay, nguồn nhân lực này ở Việt Nam vẫn còn hạn chế, khiến quá trình chuyển đổi gặp nhiều khó khăn.

Dù có tiềm năng xuất khẩu lớn, nhưng nhiều doanh nghiệp nông nghiệp Việt Nam vẫn gặp khó khăn trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe như GlobalGAP, USDA Organic hay EU Organic. Các quy trình kiểm định, chứng nhận phức tạp cùng chi phí đắt đỏ khiến nhiều doanh nghiệp e ngại khi muốn thâm nhập vào các thị trường này.

Biến đổi khí hậu ngày càng gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp, với các hiện tượng như hạn hán kéo dài, lũ lụt và sâu bệnh gia tăng. Điều này đặc biệt tác động đến các mô hình canh tác hữu cơ vốn không sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật, khiến doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc duy trì sản lượng và chất lượng sản phẩm.

Giải pháp thúc đẩy doanh nghiệp nông nghiệp trước làn sóng xanh

Theo Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Đỗ Đức Duy, hợp tác với các doanh nghiệp và tổ chức nước ngoài sẽ giúp Việt Nam nhanh chóng tiếp cận công nghệ hiện đại, nâng cao chất lượng sản phẩm nông nghiệp xanh. Việc học hỏi mô hình nông nghiệp tuần hoàn từ các quốc gia phát triển cũng là giải pháp giúp doanh nghiệp trong nước giảm chi phí và nâng cao năng suất.

Chính phủ cần tiếp tục có chính sách hỗ trợ tài chính, vay vốn ưu đãi dành riêng cho doanh nghiệp chuyển đổi sang nông nghiệp xanh. Đồng thời, các thủ tục cấp chứng nhận hữu cơ, tiêu chuẩn xanh cũng cần được đơn giản hóa để doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận thị trường quốc tế.

Việc xây dựng các chương trình đào tạo chuyên sâu về nông nghiệp bền vững tại các trường đại học, viện nghiên cứu là cần thiết để giải quyết bài toán nhân lực. Doanh nghiệp cũng có thể kết hợp với các tổ chức giáo dục để tổ chức các khóa học thực tế, giúp nâng cao kỹ năng cho lao động trong ngành.

Chính phủ đã, đang và sẽ hỗ trợ mạnh mẽ để doanh nghiệp nông nghiệp Việt Nam bắt nhịp kịp với "làn sóng xanh". (Ảnh: TTXVN)

Doanh nghiệp cần chủ động trong việc quảng bá sản phẩm nông nghiệp xanh, tận dụng nền tảng thương mại điện tử để tiếp cận khách hàng quốc tế. Ứng dụng công nghệ blockchain trong truy xuất nguồn gốc sản phẩm cũng là một giải pháp giúp gia tăng niềm tin của người tiêu dùng.

Nông nghiệp xanh không chỉ là xu hướng mà đã trở thành con đường tất yếu để doanh nghiệp phát triển bền vững. Dù vẫn còn nhiều thách thức, nhưng với sự hỗ trợ từ chính phủ, sự đầu tư vào công nghệ và hợp tác quốc tế, doanh nghiệp nông nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể nắm bắt cơ hội để vươn ra thị trường toàn cầu. Trong tương lai, ngành nông nghiệp xanh sẽ không chỉ góp phần bảo vệ môi trường mà còn nâng cao vị thế của Việt Nam trên bản đồ nông sản thế giới.