Nằm ở quận Hoàng Mai (Hà Nội), làng Định Công xưa kia nổi tiếng với nghề đậu bạc – một trong bốn nghề thủ công tinh hoa của đất Thăng Long, cùng với nghề sơn mài Hàng Thổ, lụa Vạn Phúc và đúc đồng Ngũ Xã.
Hiện nay, nghệ nhân Quách Tuấn Anh được coi là người hiếm hoi còn gắn bó và theo đuổi đến cùng nghề đậu bạc tại địa phương. Ở tuổi 43, anh là thế hệ kế cận trong gia đình có truyền thống làm nghề, nhưng từng không định tiếp bước cha ông do công việc đòi hỏi nhiều công sức và sự kiên trì.
 |
| Nghệ nhân Quách Tuấn Anh được cho là một trong những nghệ nhân cuối cùng 'giữ lửa' làng nghề đậu bạc Định Công (Hoàng Mai, Hà Nội). Ảnh: TTXVN. |
Tốt nghiệp Đại học Kinh tế Quốc dân với tấm bằng Luật và Quản trị kinh doanh, anh Quách Tuấn Anh từng có nhiều cơ hội nghề nghiệp khác. Tuy nhiên, thời điểm năm 2003, khi nhận thấy làng nghề chỉ còn duy nhất nghệ nhân Quách Văn Trường – cha anh – còn làm việc, anh quyết định quay về nối nghiệp.
“Lúc đó nhiều đơn hàng bị từ chối vì không ai đủ tay nghề để nhận. Tôi nghĩ nếu không ai tiếp tục thì nghề sẽ mất, nên quyết định quay về học nghề từ đầu,” anh kể.
 |
| Sau khi kéo bạc thành sợi bạc nhỏ, người thợ se sợi bạc lại với nhau dùng làm các chi tiết để đậu bạc. Nếu nhiệt chưa đủ, người thợ sẽ khó nắn chỉnh các chi tiết hoặc có thể làm hỏng ngay sản phẩm. Ảnh: TTXVN |
Nghề đậu bạc đòi hỏi sự tỉ mỉ trong từng công đoạn, từ kéo sợi, se sợi, nắn chỉnh cho đến hàn ghép. Các chi tiết được ghép lại từ những sợi bạc mảnh như sợi tóc, tạo thành hoa văn truyền thống trên các sản phẩm như hoa lá, linh vật, biểu tượng văn hóa. Quá trình làm việc đòi hỏi đôi tay khéo léo, con mắt thẩm mỹ và đặc biệt là cảm nhận nhiệt độ cực kỳ chính xác khi đậu bạc, bởi chỉ cần quá nhiệt, sản phẩm có thể hỏng hoàn toàn.
Sau hơn 20 năm gắn bó với nghề, nghệ nhân Tuấn Anh cho biết việc cảm nhận độ nóng của ngọn lửa là kỹ năng khó nhất, chỉ có thể tích lũy qua thời gian.
“Không có máy móc nào thay thế được cảm nhận của người thợ. Quá nóng sẽ khiến bạc chảy, còn chưa đủ nhiệt thì không kết dính được các chi tiết,” anh chia sẻ.
 |
| Theo nghệ nhân Quách Tuấn Anh, cảm nhận độ nóng của ngọn lửa là kỹ năng khó nhất. Ảnh: TTXVN. |
Các sản phẩm đậu bạc hiện nay vẫn giữ nguyên hình thức truyền thống, nhiều sản phẩm mang biểu tượng văn hóa như tháp Rùa, trống đồng, hoa sen. Một số sản phẩm lớn có thể cấu thành từ hàng nghìn chi tiết nhỏ, cần nhiều tuần để hoàn thiện.
Dưới mái đền tổ của làng nghề, nghệ nhân Quách Tuấn Anh cùng một số ít thợ bạc vẫn ngày ngày làm việc. Anh mong muốn có thêm những người trẻ học nghề để không làm mai một truyền thống của làng Định Công.
 |
| Những kiệt tác đậu bạc của nghệ nhân Quách Tuấn Anh. Ảnh: TTXVN. |
| Làng nghề đậu bạc Định Công (Hoàng Mai, Hà Nội) được các nguồn sử liệu và truyền thống dân gian công nhận đã tồn tại hơn 1.500 năm, xuất phát từ thời kỳ Tiền Lý (thế kỷ VI), khởi sắc nhờ ba anh em họ Trần là Trần Điện, Trần Điền và Trần Hòa. Những người này không chỉ truyền nghề, mà còn cải tiến kỹ thuật, biến ngôi làng nhỏ bên bờ sông Tô Lịch thành trung tâm chế tác vàng bạc tinh xảo – góp phần làm nên thương hiệu “Phố Hàng Bạc” ở kinh thành Thăng Long. Đậu bạc tại làng nghề Định Công phát triển cùng bốn kỹ thuật cơ bản: trơn, đấu, chạm và đậu – trong đó đậu bạc là kỹ thuật cao cấp nhất, đòi hỏi người thợ kéo bạc chảy thành những sợi chỉ mảnh như sợi tóc, rồi se và gắn thành hoa văn tinh xảo trên sản phẩm thủ công như nhẫn, vòng, châm cài. Mỗi sản phẩm phức tạp có thể mất hàng chục ngày đến cả tháng để hoàn thiện, và quá trình ấy hoàn toàn dựa vào sự khéo léo của đôi bàn tay và óc thẩm mỹ của người thợ Nghề đậu bạc từng đứng trước nguy cơ mai một khi nhiều hộ gia đình từ bỏ nghề. Từ những năm 1990, nhờ nghệ nhân Quách Văn Trường khơi lại lửa nghề và truyền dạy cho thế hệ sau, nghề đậu bạc ở Định Công dần được khôi phục. Năm 2024, nghề được chính thức công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của Thủ đô Hà Nội. |
Việt Anh (Tổng hợp)
