Tại nhiều vùng quê Việt Nam, sau mỗi vụ thu hoạch chuối, phần thân cây thường bị bỏ lại ngoài đồng hoặc tận dụng làm thức ăn cho lợn, trâu, bò. Do đặc tính nhanh phân hủy, thân chuối dễ gây mùi hôi và phát thải khí metan, CO₂, ảnh hưởng đến môi trường. Chính vì vậy, trong thời gian dài, nông dân vẫn xem đây là thứ bỏ đi, ít ai nghĩ có thể khai thác được giá trị gì lớn hơn.
 |
| Hình ảnh thân chuối bị chặt bỏ sau khi thu hoạch quả. |
Thế nhưng, ở nhiều quốc gia châu Á như Philippines, Ấn Độ, Trung Quốc, thân chuối đã được tận dụng từ hàng chục năm trước. Họ hình thành cả một ngành công nghiệp chuyên biệt – ngành sản xuất sợi chuối – đem lại doanh thu hàng tỷ USD mỗi năm. Những sợi tơ chiết xuất từ thân chuối có thể chế tác thành vải cao cấp, dây cáp chịu lực, đồ leo núi, giấy mỹ thuật, thậm chí là vật liệu nội thất cho các dòng du thuyền hạng sang.
Đặc biệt, ở những thị trường khó tính như Mỹ hay Nhật Bản, doanh nghiệp thời trang và sản xuất nội thất đang ngày càng ưa chuộng sợi chuối. Dù vậy, phần lớn nguồn cung của họ vẫn phụ thuộc vào các nước nhiệt đới – nơi chuối sinh trưởng tốt quanh năm. Đây là lợi thế rõ ràng cho Việt Nam khi diện tích trồng chuối lớn, sản lượng dồi dào nhưng chưa được khai thác triệt để.
 |
| Sản phẩm của Musa Pacta. |
Tại Việt Nam, Musa Pacta là một trong số ít doanh nghiệp tiên phong nhìn thấy tiềm năng này. Công ty đã được cấp bằng độc quyền giải pháp hữu ích cho công nghệ sản xuất sợi từ thân chuối.
Ông Bùi Khánh Dũng – Giám đốc Musa Pacta – cho biết: sợi chuối thuộc nhóm sợi libe, có cấu trúc hình ống rỗng nên nhẹ, thoáng khí, thấm hút tốt, nhưng vẫn chịu được lực kéo và lực nén cao. Đặc tính tự nhiên còn giúp sợi khó bắt cháy, có khả năng kháng khuẩn, nhờ đó giảm nhiều thủ tục kiểm dịch khi xuất khẩu. Đây là những điểm cộng mà không phải loại sợi nào cũng có được.
Không dừng lại ở sợi dệt, Musa Pacta còn nghiên cứu toàn bộ cây chuối để tạo ra nhiều sản phẩm phụ trợ. Phần bã sau khi tuốt sợi được tái chế thành giấy, than hoạt tính, phân vi sinh; nước ép từ thân cây dùng làm chế phẩm sinh học hay giá thể trồng cây; thậm chí một phần được tận dụng làm thức ăn chăn nuôi. Cách làm này không chỉ giúp tối ưu hóa nguồn nguyên liệu mà còn đi đúng hướng với xu thế nông nghiệp tuần hoàn và kinh tế xanh – nơi mọi bộ phận của cây đều có giá trị.
Một lợi thế lớn khác là khả năng tái tạo nhanh chóng của cây chuối. Sau khi chặt, chỉ vài ngày là cây đã nảy mầm mới. Với đặc tính dễ trồng, ít kén đất và thu hoạch quanh năm, chuối gần như hiện diện trong mọi khu vườn nông thôn Việt Nam. Theo ước tính, mỗi năm cả nước thải ra khoảng 160 triệu tấn thân chuối – một nguồn nguyên liệu khổng lồ nếu được tận dụng đúng cách.
Sau 5 năm thử nghiệm, Musa Pacta đã mạnh dạn đầu tư gần 500 tỷ đồng xây dựng nhà máy chế biến sợi và bột chuối tại Thanh Hóa. Khi hoàn thành, đây sẽ là một trong những cơ sở sản xuất quy mô lớn đầu tiên ở Việt Nam trong lĩnh vực này, góp phần nâng tầm giá trị cây chuối từ loại cây “chỉ dùng nuôi lợn” thành nguồn hàng xuất khẩu chiến lược.
Các chuyên gia cho rằng, nếu được đầu tư bài bản, ngành công nghiệp sợi chuối ở Việt Nam hoàn toàn có thể sánh ngang với những lĩnh vực xuất khẩu chủ lực khác như dệt may hay gỗ nội thất. Thị trường quốc tế đã có sẵn, nhu cầu đối với vật liệu bền vững, thân thiện với môi trường ngày càng tăng. Vấn đề là Việt Nam cần sớm hình thành chuỗi giá trị khép kín, từ nông dân trồng chuối, khâu thu gom – sơ chế, đến chế biến và đưa sản phẩm ra thị trường.
Từ một phế phẩm tưởng chừng vô giá trị, thân chuối đang dần được nhìn nhận đúng với tiềm năng của nó: một “mỏ vàng xanh” có thể đem lại nguồn thu hàng tỷ USD, đồng thời tạo thêm việc làm, thu nhập cho nông dân, giảm áp lực môi trường và đưa nông nghiệp Việt Nam bắt kịp xu thế xanh – sạch – bền vững của thế giới.
