Trung Quốc vừa đánh dấu bước tiến quan trọng trong công nghệ hạt nhân thế hệ thứ tư. Giữa sa mạc Gobi, thuộc tỉnh Cam Túc, một tòa nhà lạ mắt nổi bật trên nền trời xanh. Khi các kỹ sư khởi động, ngọn lửa xanh bùng lên từ lò phản ứng muối nóng chảy. Nguồn lực đằng sau là 220.000 tấn quặng thorium ở Nội Mông – loại khoáng sản được giới chuyên môn đánh giá có thể định hình lại bức tranh năng lượng toàn cầu.
Năm 1965, tại Mỹ, các nhà khoa học Oak Ridge từng tranh luận gay gắt về lò phản ứng muối nóng chảy sử dụng thorium. Một số coi đây là “nguồn năng lượng thần kỳ”, nhưng trong bối cảnh Chiến tranh Lạnh, Lầu Năm Góc tập trung phát triển vũ khí hạt nhân và bỏ qua hướng đi này. Đến năm 1969, nghiên cứu bị niêm phong, khiến Mỹ bỏ lỡ cơ hội lớn trong lịch sử năng lượng.
 |
Nửa thế kỷ sau, Trung Quốc trở thành quốc gia đầu tiên xây dựng nhà máy lò phản ứng muối nóng chảy sử dụng thorium, với công suất 200.000 kilowatt điện mỗi giờ. Mỏ thorium khổng lồ ở Bayan Obo, Nội Mông, mang lại lợi thế chiến lược: một tấn thorium có năng lượng tương đương 3,5 triệu tấn than, chất thải hạt nhân chỉ bằng 1/1.000 uranium, đủ cung cấp năng lượng cho 1,4 tỷ người Trung Quốc trong 20.000 năm. Trong khi Mỹ vẫn khai thác dầu đá phiến, gây tác động môi trường, Trung Quốc nắm trong tay “bản đồ kho báu” năng lượng sạch.
 |
Hiện Mỹ vẫn xem thorium là nguồn tài nguyên thứ yếu, nhưng Trung Quốc đã biến nó thành ưu thế chiến lược. Từ kiểm soát 84% công nghệ chế biến đất hiếm toàn cầu đến quyền khai thác quặng thorium, Trung Quốc đang giữ vị trí quan trọng trong công nghiệp hiện đại. Thorium không chỉ phục vụ lò phản ứng, mà còn ảnh hưởng đến sản xuất máy bay chiến đấu, lõi động cơ Tesla hay các công nghệ hạt nhân thế hệ mới.
Tuy nhiên, giàu tài nguyên không có nghĩa không có thách thức. Bài học từ Ukraine cho thấy nguy cơ phụ thuộc nợ và tài nguyên. Để bảo vệ lợi thế, Trung Quốc đã xây dựng hệ thống an ninh toàn diện: dữ liệu địa chất mã hóa lượng tử, giám sát bằng máy bay không người lái, đồng thời sở hữu 78% bằng sáng chế về lò phản ứng muối nóng chảy.
 |
Tại Viện Nghiên cứu Đất hiếm Bao Đầu, kỹ sư trẻ Vương Lục đang phát triển thủy tinh borosilicate để cô lập chất thải phóng xạ lên tới 1.000 năm. Các bộ phận lò phản ứng được in 3D, giảm 40% chi phí xây dựng. Lò phản ứng muối nóng chảy của Trung Quốc có hiệu suất cao gấp đôi uranium, chất thải giảm 90% và có khả năng tắt 12 giờ để làm mát tự nhiên, hạn chế rủi ro thảm họa.
Song song, Trung Quốc mở rộng chiến lược năng lượng toàn cầu: khai thác “băng cháy” ở Biển Đông, xây dựng đường ống dầu khí với Nga, vận chuyển thorium từ Bayan Obo tới các trung tâm nghiên cứu. Những viên quặng xám đen này được kỳ vọng trở thành nhiên liệu cho tàu sân bay, trạm vũ trụ và hàng triệu hộ gia đình trong tương lai.
