Xã Vân Sơn (Phú Thọ) vốn là xã miền núi còn nhiều khó khăn, địa hình phức tạp, giao thông đi lại hạn chế, thu nhập người dân chủ yếu dựa vào nông, lâm nghiệp. Thống kê của Đoàn xã cho thấy, toàn xã có hơn 546 đoàn viên, thanh niên, nhưng gần 3/4 trong số đó rời quê làm việc tại các khu công nghiệp ở Bắc Ninh, Hà Nội. Sự thiếu hụt lực lượng trẻ không chỉ khiến các hoạt động phong trào gặp khó, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến việc xây dựng các mô hình kinh tế tại chỗ.
“Không ít bạn mong muốn lập nghiệp ở quê nhưng gặp rào cản: thiếu vốn, thiếu kiến thức sản xuất, thị trường bấp bênh, lo sợ rủi ro. Vì vậy, nhiều ý tưởng chỉ nằm trên giấy,” anh Bùi Văn Tuân, Bí thư Đoàn xã Vân Sơn, chia sẻ.
Dẫu vậy, vẫn có những gương mặt trẻ dám ở lại, dám thử sức. Anh Bùi Văn Tâm – Ủy viên BCH Đoàn xã, Bí thư Chi đoàn xóm Luông Cá – là một ví dụ. Năm 2018, với số tiền tích góp hơn 60 triệu đồng, anh xây dựng chuồng trại, mua 5 lợn nái, nuôi thêm 12 trâu bò. Tận dụng nguồn cỏ sẵn có, tự sản xuất thức ăn, đàn vật nuôi phát triển ổn định, đầu ra được thương lái thu mua tận nơi.
Cũng kiên trì không kém, anh Bùi Văn Hòa – Ủy viên BCH Đoàn xã – khởi nghiệp năm 2020 chỉ với 10 triệu đồng và 10 con lợn bản. Thời gian đầu khó khăn, nhưng nhờ chăm chỉ học kỹ thuật, tham gia tập huấn, đến năm 2022 anh đã có hơn 100 con lợn xuất chuồng. Anh Hòa còn chủ động kết nối thương lái tại các chợ đầu mối, xây dựng được mạng lưới tiêu thụ ổn định.
 |
| Tận dụng nguồn cỏ sẵn có và tự chế biến thức ăn, đàn gia súc, gia cầm của bà con duy trì ổn định, sản phẩm được thương lái và khách quen thu mua ngay tại chuồng trại.” |
Tuy nhiên, các mô hình này vẫn mang tính nhỏ lẻ, vốn tự thân là chính, thiếu liên kết và khó nhân rộng. Chúng giúp giải quyết sinh kế trước mắt nhưng dễ tổn thương trước biến động thị trường, chưa đủ sức tạo đột phá cho cộng đồng.
Ông Nguyễn Duy Tư, Bí thư Đảng ủy xã Vân Sơn, nhìn nhận: “Thanh niên bỏ quê đi làm xa là điều trăn trở lớn. Đây là lực lượng lao động chính, có sức trẻ và tiềm năng sáng tạo.” Sự ra đi ấy không chỉ là dịch chuyển lao động, mà còn là tình trạng “chảy máu chất xám” ở nông thôn.
Thực tế, Vân Sơn không thiếu tiềm năng. Ngoài nông nghiệp đặc sản, nơi đây còn có thế mạnh về du lịch sinh thái và văn hóa. Bài toán đặt ra là phải chuyển từ sản xuất nhỏ lẻ sang mô hình liên kết, phát huy lợi thế bản địa để tạo động lực phát triển.
Giải pháp được gợi mở là thanh niên nên tập hợp thành các tổ hợp tác hoặc hợp tác xã. Khi liên kết, sản phẩm sẽ đủ số lượng để đáp ứng đơn hàng lớn, dễ dàng xây dựng thương hiệu chung cho nông sản và dịch vụ du lịch địa phương. Các trang trại, vườn cây có thể trở thành điểm tham quan, trải nghiệm trong tour du lịch cộng đồng. Du khách không chỉ nghỉ tại homestay, thưởng thức đặc sản như lợn bản, gà đồi, rau rừng… mà còn sẵn sàng mua về làm quà.
 |
Mô hình kết hợp chăn nuôi – nông sản sạch – du lịch cộng đồng có thể tạo sinh kế bền vững, giữ chân thanh niên ở lại quê hương. Nhưng để thành công, cần một chiến lược tổng thể cùng sự đồng hành của hệ thống chính trị, thay vì chỉ trông chờ vào nỗ lực cá nhân.
Trong đó, tổ chức Đoàn Thanh niên có vai trò then chốt, không chỉ dừng ở việc mở lớp tập huấn hay giới thiệu vốn, mà còn phải là “cầu nối hệ thống”: kết nối thanh niên với nguồn vốn, chuyên gia, mô hình thành công; kết nối các nhóm khởi nghiệp với nhau để tăng sức mạnh cộng đồng; và quan trọng nhất là kết nối sản phẩm, dịch vụ với thị trường rộng lớn.
Nếu có lộ trình đồng bộ, quyết tâm cao, trong 5–10 năm tới, Vân Sơn hoàn toàn có thể trở thành điểm đến du lịch cộng đồng nổi bật của Phú Thọ. Khi đó, người trẻ không còn phải rời quê mưu sinh, mà có thể tự tin làm giàu ngay trên chính mảnh đất sinh ra mình.
