Ngành hoa- cây cảnh trước cơ hội lớn: Cần gỡ nút thắt về chính sách và thủ tục xuất – nhập khẩu

Xuất khẩu hoa- cây cảnh: Từ nghệ thuật đến thị trường tỷ đô

Làng hoa Tây Tựu (Hà Nội) vào mùa Tết. Ảnh: TTXVN

Nếu trước đây, xuất khẩu hoa - cây cảnh còn mang tính nhỏ lẻ thì vài năm trở lại đây, kim ngạch của ngành đã tăng trưởng ấn tượng. Theo thống kê từ Tổng cục Hải quan, giá trị xuất khẩu cây cảnh, hoa lan và cây công trình của Việt Nam liên tục tăng trưởng qua các năm:

Từ các dòng bonsai truyền thống đến hoa lan cao cấp, sản phẩm cây cảnh Việt Nam hiện đã có mặt tại những thị trường khó tính như Nhật Bản, Hàn Quốc, châu Âu và Trung Đông. Nhiều nghệ nhân trong nước thậm chí đã xuất khẩu thành công các chậu bonsai có giá trị hàng trăm triệu đồng, góp phần nâng tầm thương hiệu cây cảnh Việt trên trường quốc tế.

Thị trường nội địa: Sức mua tăng cao, giá trị hàng chục nghìn tỷ

Không chỉ tăng trưởng về xuất khẩu, thị trường cây cảnh trong nước cũng cho thấy sự bùng nổ mạnh mẽ. Theo VnEconomy, năm 2023, tổng giá trị sản xuất và tiêu thụ các loại hoa, cây cảnh tại Việt Nam đạt khoảng 45.000 tỷ đồng, tương đương gần 2 tỷ USD.

Cùng với đó, diện tích trồng hoa và cây cảnh cũng mở rộng không ngừng, đạt khoảng 52.000 ha (trong đó cây cảnh chiếm khoảng 15.600 ha). Đặc biệt, thu nhập trung bình của người trồng cây cảnh có thể lên tới 350 triệu đồng/ha/năm, cao hơn nhiều so với các loại cây trồng truyền thống như lúa hoặc ngô.

Nhập khẩu cây cảnh: Bổ sung nguồn giống, làm giàu thị trường

Festival Sinh vật cảnh TP Dĩ An (Bình Dương) lần thứ II thu hút nhiều tham quan.

Ở chiều ngược lại, hoạt động nhập khẩu cây cảnh cũng ghi nhận nhiều chuyển biến đáng chú ý. Dữ liệu từ TrendEconomy cho thấy, trong năm 2022, kim ngạch nhập khẩu nhóm hàng cây cảnh (thuộc mã HS 06) của Việt Nam đã đạt 166 triệu USD, tăng hơn 66% so với năm 2021 (~100 triệu USD).

Phân tích cơ cấu hàng nhập khẩu cho thấy:

• Cây sống, củ giống (HS 0602): 84 triệu USD (~51%)

• Hoa cắt tươi (HS 0603): 35 triệu USD (~21%)

• Củ hoa, cây cảnh dạng củ (HS 0601): 44 triệu USD (~26%)

Các thị trường cung cấp chính bao gồm: Trung Quốc, Hà Lan, Thái Lan và Nhật Bản. Việc nhập khẩu cây cảnh giúp bổ sung nguồn giống chất lượng, phục vụ trang trí đô thị, cảnh quan biệt thự và nâng cao giá trị thẩm mỹ trong các công trình công cộng lẫn tư nhân.

Khung pháp lý: Kiểm soát chặt chẽ nhưng cần minh bạch hóa thủ tục

Mặc dù thị trường đầy tiềm năng, ngành cây cảnh Việt Nam vẫn đang đối mặt với nhiều rào cản về chính sách và thủ tục hành chính, đặc biệt là trong lĩnh vực xuất – nhập khẩu.

Về xuất khẩu:

• Theo Nghị định 69/2018/NĐ-CP, các loại cây cảnh, cây bóng mát, cây cổ thụ có nguồn gốc từ rừng tự nhiên chỉ được phép xuất khẩu nếu đáp ứng điều kiện cụ thể hoặc được cấp phép.

• Các loại cây do cá nhân hoặc tổ chức tự gây trồng chỉ được xuất khẩu khi có:

  • Bảng kê cây được Kiểm lâm xác nhận

  • Hồ sơ hải quan theo quy định

  • Giấy chứng nhận kiểm dịch thực vật

  • Giấy phép CITES đối với các loài thuộc danh mục Phụ lục I, II của Công ước CITES

• Căn cứ theo Thông tư 04/2017/TT-BNNPTNT của Bộ Nông nghiệp và PTNT

Về nhập khẩu:

• Theo Thông tư 30/2014/TT-BNNPTNT, cây cảnh sống và các vật thể liên quan phải được phân tích nguy cơ dịch hại (PRA) trước khi nhập khẩu.

• Các điều kiện và thủ tục cấp giấy phép được quy định rõ trong Phụ lục III – Nghị định 69/2018/NĐ-CP, cùng với hướng dẫn chi tiết tại Thông tư 15/2018/TT-BNNPTNT.

Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp và nhà vườn phản ánh việc thực hiện thủ tục xuất – nhập khẩu cây cảnh còn gặp nhiều vướng mắc do quy định chồng chéo, thiếu minh bạch hoặc thay đổi liên tục, gây ảnh hưởng tới tốc độ giao thương và chi phí logistics.

Tiềm năng lớn, nhưng cần chiến lược dài hơi

Có thể thấy rõ rằng ngành cây cảnh Việt Nam đang đứng trước cơ hội tăng trưởng vượt bậc cả về nội địa lẫn xuất khẩu. Tuy nhiên, để có thể bứt phá thành một ngành kinh tế xanh quy mô tỷ đô, cần có những hành động đồng bộ về chính sách và quản lý nhà nước.

Một số đề xuất được đưa ra bao gồm:

• Rút gọn thủ tục kiểm dịch, minh bạch quy trình cấp phép

• Tăng cường số hóa quy trình hành chính trong kiểm lâm, hải quan

• Thiết lập các vùng sản xuất chuyên canh cây cảnh quy mô lớn

• Đẩy mạnh quảng bá thương hiệu cây cảnh Việt Nam ra quốc tế

Nếu những nút thắt này được tháo gỡ kịp thời, cây cảnh hoàn toàn có thể trở thành ngành hàng chủ lực trong chiến lược phát triển nông nghiệp đô thị bền vững của Việt Nam trong giai đoạn tới.

Nguồn tham khảo:

• Tổng cục Hải quan

• Bộ Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn

• Treneconomy

• Vneconomy