Hội thảo của Liên hiệp Hội Việt Nam: Phát huy vai trò đội ngũ trí thức trong cải cách chính sách và phát triển quốc gia

Toàn cảnh Hội thảo "Một số ý kiến của trí thức khoa học công nghệ gửi tới kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV"

Ngày 9/4 tại Hà Nội, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) tổ chức Hội thảo “Một số ý kiến của trí thức khoa học công nghệ gửi tới Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV”. Hội thảo do Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam Phan Xuân Dũng chủ trì với sự tham dự có Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Tạ Đình Thi cùng các chuyên gia, nhà khoa học và đại biểu đến từ nhiều ngành, lĩnh vực. Đây là một trong những hoạt động trọng tâm nhằm phát huy trí tuệ, tâm huyết và trách nhiệm của đội ngũ trí thức khoa học công nghệ vào việc tham gia đóng góp ý kiến, phản biện xã hội cho những chính sách lớn của đất nước trong bối cảnh Quốc hội chuẩn bị bước vào một kỳ họp quan trọng.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam Phan Xuân Dũng nhấn mạnh: Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV dự kiến sẽ khai mạc vào ngày 5/5 tới, sớm hơn so với thông lệ. Đây là kỳ họp có khối lượng công việc lớn, nhiều nội dung quan trọng sẽ được đưa ra xem xét, quyết định, trong đó có các vấn đề như sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013, xem xét sửa đổi 13 dự án luật, thông qua 11 dự án luật và các chính sách liên quan đến tổ chức bộ máy, chính quyền các cấp. Đặc biệt, Quốc hội cũng sẽ thảo luận về việc thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW và Nghị quyết số 57-NQ/TW nhằm tiếp tục đổi mới hệ thống chính trị, phát triển khoa học công nghệ và thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia. Trước những yêu cầu đổi mới và khối lượng công việc đồ sộ, việc tập hợp ý kiến, kiến nghị của giới trí thức cả nước là hết sức cần thiết để góp phần nâng cao chất lượng lập pháp, phản biện và hoạch định chính sách.

Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam Phan Xuân Dũng.(Ảnh quochoi.vn)

Tại hội thảo, các chuyên gia, nhà khoa học đã đưa ra nhiều nhận định, phân tích về những thách thức lớn đối với nền kinh tế Việt Nam trong bối cảnh biến động toàn cầu và áp lực nội tại. Tiêu biểu là những phản ứng chính sách trước tình hình Mỹ áp thuế đối ứng lên tới 46% đối với hàng xuất khẩu từ Việt Nam, gây ảnh hưởng nặng nề đến kim ngạch xuất khẩu và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là nhóm doanh nghiệp FDI đang chiếm tỷ trọng lớn.

Việc Chính phủ ban hành nghị định 73/CP ngày 31/3/2025 về việc giảm thuế nhập khẩu một số mặt hàng, trong đó đưa thuế nhập khẩu tất cả các sản phẩm gỗ từ Mỹ về bằng 0% (mức thuế quan trung bình Việt Nam áp dụng với hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ hiện là 9,5% trong khi Mỹ chỉ áp dụng với Việt Nam là 3,3%), được kỳ vọng sẽ góp phần giúp cho quan hệ thương mại Việt Nam - Mỹ phát triển bền vững và ngành gỗ tránh bị áp thuế hơn.

Tiến sĩ Nguyễn Minh Phong – nguyên Trưởng phòng Nghiên cứu Kinh tế, Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế Hà Nội – cho rằng các cơ quan chức năng và doanh nghiệp cần chủ động và kịp thời nắm chắc tình hình, giữ bản lĩnh, sự sáng suốt, sự sáng tạo, khôn khéo trong điều hành trong quản lý; kiên định, kiên trì về những nguyên tắc cơ bản; bảo vệ nền kinh tế độc lập tự chủ, nhưng tích cực chủ động hội nhập quốc tế sâu rộng thực chất và hiệu quả. Bên cạnh đó, tiếp tục thúc đẩy tái cơ cấu nền kinh tế theo hướng nhanh, bền vững, xanh; số hóa, kinh tế sáng tạo, kinh tế tuần hoàn; tái cơ cấu sản phẩm, tái cơ cấu chuỗi cung ứng, tập trung vào thị trường tiềm năng để phấn đấu giữ mục tiêu tăng trưởng là 8% trong năm nay và 2 con số vào những năm tiếp theo.

TS Nguyễn Minh Phong - nguyên Trưởng phòng Nghiên cứu kinh tế, Viện nghiên cứu phát triển kinh tế Hà Nội(Ảnh quochoi.vn)

Một nội dung lớn được đề cập tại Hội thảo là vai trò của khoa học công nghệ trong phát triển bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. GS.TS Lê Vân Trình – Chủ tịch Hội Khoa học Kỹ thuật An toàn Vệ sinh Lao động Việt Nam – nhấn mạnh: việc áp dụng công nghệ hiện đại vào sản xuất không chỉ góp phần đảm bảo an toàn và sức khỏe người lao động mà còn trực tiếp nâng cao hiệu suất lao động, giảm chi phí và tăng tính cạnh tranh. Ông đề xuất cần xây dựng chính sách ưu đãi về thuế, tài chính, hạ tầng cho các doanh nghiệp ứng dụng công nghệ tiên tiến; đồng thời nâng cao chế tài xử phạt doanh nghiệp vi phạm quy định về an toàn lao động. Ngoài ra, cần tạo điều kiện cho người lao động tiếp cận các khóa đào tạo trực tuyến, nâng cao nhận thức về sức khỏe nghề nghiệp và kỹ năng thích ứng với nền sản xuất công nghiệp mới.

Đáng chú ý, tại Hội thảo lần này, các đại biểu cũng dành nhiều thời gian thảo luận về việc tinh gọn bộ máy hành chính và sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh. Đây là một chủ đề trọng tâm được Quốc hội quan tâm tại kỳ họp sắp tới. Nhiều chuyên gia cho rằng, việc tinh gọn bộ máy là cần thiết nhằm giảm chi phí vận hành, nâng cao hiệu quả hoạt động nhưng cần làm một cách khoa học, có lộ trình và đảm bảo an sinh xã hội. Ông Đặng Đình Luyến – nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội – chia sẻ: trong quá trình sắp xếp tổ chức bộ máy, cần xác định rõ các vị trí việc làm thiết yếu để bố trí cán bộ có năng lực, phẩm chất tốt; đồng thời có chính sách hợp lý cho những người bị ảnh hưởng, ví dụ như hỗ trợ nghỉ hưu sớm, đào tạo nghề mới, chuyển đổi sang khu vực tư nhân hoặc doanh nghiệp nhà nước. Ông cũng đề nghị Nhà nước ban hành các chính sách khuyến khích thành lập doanh nghiệp nhỏ và vừa để tạo thêm việc làm cho người lao động bị ảnh hưởng bởi quá trình cải cách.

Hội thảo cũng ghi nhận nhiều ý kiến liên quan đến cải cách thể chế, nâng cao hiệu lực pháp luật và cải thiện môi trường kinh doanh. Nhiều ý kiến đề nghị cần cắt giảm hơn nữa thủ tục hành chính, minh bạch quy trình phê duyệt dự án, đồng thời tạo hành lang pháp lý thuận lợi để doanh nghiệp khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo. Một số chuyên gia cảnh báo về nguy cơ “hành chính hóa” quá mức trong lĩnh vực công nghệ, làm chậm lại tiến trình đổi mới và chuyển đổi số của quốc gia. Theo họ, cần có những điều chỉnh pháp lý phù hợp, mềm dẻo hơn đối với các lĩnh vực sáng tạo mới, đồng thời khuyến khích thử nghiệm mô hình kinh doanh, sản phẩm công nghệ mới thông qua các “sandbox pháp lý”.

Các chuyên gia đóng góp ý kiến tại Hội thảo “Một số ý kiến của trí thức khoa học công nghệ gửi tới Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV”

Liên hiệp Hội Việt Nam – với mạng lưới 2,2 triệu trí thức khoa học công nghệ – khẳng định sẽ tiếp tục phát huy vai trò là cầu nối giữa trí thức với Quốc hội và Chính phủ trong việc tập hợp, phản ánh và kiến nghị các vấn đề quan trọng của đất nước. Việc tổng hợp đầy đủ, chính xác các ý kiến từ đội ngũ trí thức sẽ góp phần quan trọng nâng cao chất lượng báo cáo của Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam gửi tới Quốc hội trong kỳ họp thứ 9 sắp tới. Đây không chỉ là hoạt động mang tính trách nhiệm mà còn là biểu hiện cụ thể của dân chủ và phát huy sức mạnh chất xám phục vụ phát triển quốc gia.

Trong phần tổng kết, Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam Phan Xuân Dũng ghi nhận và đánh giá cao sự đóng góp tâm huyết, trách nhiệm và trí tuệ của các chuyên gia, nhà khoa học tại hội thảo. Ông cho biết, các ý kiến sẽ được tổng hợp gửi tới Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và đề nghị các cơ quan hữu quan tiếp tục lắng nghe, nghiên cứu và thể chế hóa các kiến nghị thành chính sách cụ thể. Ông nhấn mạnh: phát triển đất nước trong giai đoạn hiện nay đòi hỏi phải huy động tổng lực trí tuệ quốc gia. Trong đó, đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ không chỉ là lực lượng sáng tạo, nghiên cứu mà còn là người trực tiếp kiến tạo chính sách, góp phần định hình tương lai của quốc gia dân tộc.

Hội thảo “Một số ý kiến của trí thức khoa học công nghệ gửi tới kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV” là minh chứng rõ nét cho tinh thần dân chủ, xây dựng, đối thoại và sáng tạo mà Liên hiệp Hội Việt Nam đang nỗ lực duy trì. Trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn mới với nhiều thách thức và thời cơ đan xen, việc phát huy vai trò, trí tuệ, bản lĩnh và tinh thần trách nhiệm của đội ngũ trí thức là một trong những nhân tố then chốt góp phần hoàn thiện thể chế, đổi mới mô hình tăng trưởng và xây dựng quốc gia phát triển nhanh, bền vững, tự chủ và hội nhập sâu rộng. Đây cũng là cơ hội để các trí thức tiếp tục khẳng định vai trò là lực lượng nòng cốt trong sự nghiệp cải cách và phát triển đất nước trên nền tảng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.