Săn “lộc trời” khi màn đêm buông xuống
Mùa rươi trong năm thường chỉ xuất hiện vài đợt, mỗi đợt kéo dài 1–2 ngày ngắn ngủi. Vì vậy, bà con vùng ven sông vẫn gọi đó là “lộc trời” – quý hiếm, bất ngờ và mang lại niềm vui, niềm hy vọng ấm no cho nhiều gia đình.
 |
| Từ khoảng 18h30 đến 22h, những cánh đồng ven sông La ở xã Đức Quang, người dân từ già đến trẻ mang theo dụng cụ rủ nhau ra đồng khai thác rươi. Ảnh: Xuân Bắc |
Từ khoảng 18h30 đến 22h, những cánh đồng ven sông La ở xã Đức Quang trở nên nhộn nhịp. Người dân từ già đến trẻ mang theo đèn pin, cuốc, lưới, vợt, sô… rủ nhau ra đồng khai thác rươi. Với bà con nơi đây, nghề bắt rươi không chỉ là tập quán truyền thống bao đời mà còn là nguồn thu nhập quan trọng trong năm.
Những ngày rươi vào mùa, khắp các bãi bồi Đức Quang, Nghi Xuân… rộn ràng hơn hẳn. Tiếng người gọi nhau í ới, tiếng vợt quệt xuống dòng nước, tiếng nước chảy cuồn cuộn hòa vào nhau thành “bản nhạc” đặc trưng của mùa rươi – vừa tất bật, vừa mang theo hy vọng. Bà con tranh thủ từng giờ, từng đêm, bởi con nước chỉ lên đúng thời điểm; trễ một chút rươi sẽ trôi theo dòng ra biển.
Chị Nguyễn Thị Hiếu, thương lái thu mua rươi tại Đức Quang, cho hay: Rươi sau khi đánh bắt được thu mua ngay tại ruộng với giá từ 350.000 – 400.000 đồng/kg. Vào chính vụ, lượng rươi lớn khiến thương lái phải xuống tận ruộng để thu mua kịp thời, đảm bảo rươi còn sống khi vận chuyển ra thị trường. Rươi tươi sau thu hoạch không chỉ tiêu thụ trong tỉnh mà còn được đưa đi các tỉnh khác, thậm chí xuất khẩu ra nước ngoài. Ngoài bán tươi, người dân còn chế biến thành chả rươi, rượu rươi, mắm rươi… góp phần nâng cao giá trị sản phẩm.
 |
| Đặc sản “khó cảm” nhưng khó quên. Ảnh: Quốc Chung |
Rươi Hà Tĩnh sinh trưởng tự nhiên ở các ruộng ven sông – nơi giao hòa giữa phù sa và thủy triều. Khi nước từ đồng đổ ra sông mang theo rươi, người dân lập tức “trực chiến” bên ruộng. Vợt, lưới nhỏ, thùng chứa đều được chuẩn bị sẵn. Chỉ cần nước chuyển dòng, họ lập tức quệt vợt, thu về từng mẻ lớn.
Một người dân xã Đức Quang chia sẻ: “Nhiều năm nay con nước đều, nên rươi về nhiều hơn. Có hôm cả nhà thức gần trắng đêm để canh triều. Nước vừa dâng là chạy ra vớt ngay. Mất công thật, nhưng có đêm thu được vài chục cân. Rươi tươi thương lái mua tại chỗ khoảng 300.000 đồng/kg, nên bà con rất phấn khởi.”
Nguồn thu đáng kể của vùng ven sông
Ông Trần Xuân Thạch – Phó Chủ tịch UBND xã Đức Quang – cho biết: Địa phương đang khuyến khích người dân chăm sóc ruộng rươi bài bản hơn để nâng cao thu nhập. Nhờ chất đất đặc trưng, bồi đắp hàng năm bởi phù sa, rươi nơi đây có vị béo, đậm đà rất riêng, nên giá thành sản phẩm thường cao hơn thị trường từ 3 đến 5 giá.
Xã cũng đang mở rộng mô hình lúa – rươi lên 70 ha để nâng cao hiệu quả kinh tế cho người dân. Mùa rươi chỉ kéo dài vài tuần nhưng lại là nguồn thu quan trọng. Những ngày cao điểm, mỗi hộ có thể thu về vài chục cân rươi, mang đến khoản thu hàng triệu đồng chỉ trong một đêm.
 |
| Nhiều đêm người dân mang về nhiều thương lái phải huy động thêm người cân, phân loại và đóng thùng vận chuyển đi tiêu thụ. Ảnh: Xuân Bắc |
Không chỉ bán tươi tại bãi, rươi còn được chế biến thành chả rươi, mắm rươi, rươi kho… giúp nâng tầm giá trị sản phẩm và đưa đặc sản Hà Tĩnh đến nhiều vùng miền khác. Theo ông Hồ Ngọc Tăng, thương lái lâu năm ở Nghi Xuân: “Đây là thời điểm bận rộn nhất trong năm. Có những đêm người dân mang về nhiều đến mức chúng tôi phải huy động thêm người cân, phân loại và đóng thùng vận chuyển. Mỗi mùa thu mua 2–3 tấn rươi. Vì rươi tươi rất dễ hỏng, công việc phải làm liên tục, gần như không nghỉ. Năm nay rươi về nhiều, bà con vui thì chúng tôi cũng vui.”
Bảo vệ nguồn lợi – giữ gìn văn hóa vùng bãi bồi
Rươi chỉ sống trong môi trường nước sạch, nhiều phù sa, vì vậy người dân đang chủ động cải tạo ruộng rươi, giữ nước trong lành, hạn chế tối đa thuốc bảo vệ thực vật. Mô hình lúa – rươi tạo ra “giá trị kép”: vừa có lúa sạch, vừa có đặc sản rươi, đồng thời duy trì cân bằng sinh thái tự nhiên.
 |
| Người dân chế biến món chả rươi, ngoài ra còn chế biến thành rượu rươi, mắm rươi… góp phần nâng cao giá trị sản phẩm. Ảnh: Xuân Bắc |
Ông Nguyễn Tiến Tuấn, Phó Trưởng phòng Kinh tế UBND xã Đức Quang, nhấn mạnh: Địa phương đang hướng tới khai thác rươi bền vững. Xã mở các lớp tập huấn kỹ thuật, hướng dẫn người dân nuôi và bảo tồn rươi theo hướng hữu cơ; đồng thời kết nối với doanh nghiệp để ổn định đầu ra. “Chúng tôi mong muốn xây dựng chuỗi sản xuất – tiêu thụ khép kín, tiến tới xây dựng thương hiệu rươi Hà Tĩnh, để giá trị đặc sản ngày càng được nâng cao,” ông nói.
Đặc sản “khó cảm” nhưng khó quên
Mùa rươi ngắn ngủi nhưng mang nhiều giá trị: Kinh tế, sinh thái và văn hóa bản địa. Con rươi nhỏ bé gắn liền với những đêm thức canh con nước, với niềm hy vọng mùa màng tươi tốt của người dân ven sông. Giữ được ruộng rươi là giữ lại nét mộc mạc, đặc trưng của vùng bãi bồi Hà Tĩnh – nơi thiên nhiên và con người hòa quyện, tạo nên một thứ đặc sản tuy nhìn qua có phần “khó cảm”, nhưng ai từng nếm thử đều khó lòng quên vị béo ngậy, đậm đà của nó.
