Con đường Bonsai

Có thể so sánh quá trình học chơi bonsai tương tự như ta học chữ vậy, nó cũng trải qua ba giai đoạn:

1. Giai đoạn tiểu học: Xoá mù chữ, học sinh học viết chữ theo mẫu rồi tập viết ra giấy có kẻ 5 ô li. Tương tự học sửa cây bonsai cơ bản 3 tàn 1 ngọn hay gọi là "cây bài" đây là giai đoạn hoàn thiện kỹ thuật nên có nhiều nguyên tắc tỷ lệ phải tuân thủ.

Giống như khi học chữ g phải kéo xuống mấy ô li rồi mới đá lên. Để người viết hay người mới học bonsai từ không biết gì dễ làm theo. Người học có hướng dẫn chi tiết để nương dựa làm theo không đi quá xa.

Ông thầy chỉ đánh giá bằng “sai - đúng” cho nó nhanh. Sai là xấu. Đúng là đẹp. Cách đánh giá giản đơn cho dễ hiểu, cây làm đơn giản chỉ có 3 tán 1 ngọn người chơi tập làm quen với kỹ thuật tạo tác. Chưa đi vô tới mỹ thuật xa xôi! Cũng xin nói thêm nhiều anh em mới đi tới đây tưởng đã thành nghệ nhân nên chấp cố không chịu... lên lớp!?

2. Giai đoạn trung học: Sau khi tập biết viết rồi, thì không cần nhớ đến các tỷ lệ quy tắc sơ đẳng đúng - sai nữa, mà người học chuyển qua giai đoạn rèn viết cho đẹp, với những chữ viết hoa bay bướm… Người chơi cây chuyển sang giai đoạn sửa cây đẹp theo ý mình. (Có người ngộ nhận dùng từ "câyquái"). Khi làm "cây bài" chân phương theo khuôn mẫu tán 1-2-3 tương tự học viết trong "vở sạch chữ đẹp" nên khó mà bay bổng! Đây là giai đoạn hoàn thiện mỹ thuật. Người nhận xét lúc này nhìn cây chỉ cần đánh giá nó đẹp hay xấu.

3. Giai đoạn thư pháp: Qua tới giai đoạn này chỉ còn lại số ít người đam mê đeo đuổi và có năng khiếu, có mắt thẩm mỹ.

Đây là giai đoạn sáng tạo nghệ thuật. Vượt lên “đúng-sai-đẹp-xấu” mà qua đến cảm giác người Nhật gọi là wabi, Sabi! Người chơi cây sau khi tích lũy đầy đủ hiểu biết kỹ thuật mỹ thuật luyện tay nghề qua "cây bài", "cây quái" bắt đầu sang giai đoạn sáng tạo, nhìn thiên nhiên rồi chắt lọc trong đó cái tinh túy làm ra cây bonsai đúng nghĩa như cây cổ thụ trong thiên nhiên! (Có ngộ nhận cho là có dòng cây bonsai "dáng thiên nhiên"). Bản thân từ bonsai đã bao hàm nghĩa cây cổ thụ trong thiên nhiên rồi.

Chỉ có tới đây thì người chơi mới có thể tự hào gọi cây mình sáng tạo là tác phẩm và xưng mình là nghệ nhân!

Tấn Quốc