| Mục lục |
Tại thôn Bồng 1, xã Thanh Hải, huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang, một khu vườn cây cảnh nghệ thuật đã thu hút sự chú ý của nhiều người yêu cây trên cả nước. Đây là một không gian tập hợp nhiều tác phẩm cây cảnh nghệ thuật đa dạng về chủng loại, từ những cây ở miền Tây Nam Bộ, miền Trung đến miền Bắc.
Vườn cây này nổi bật với nhiều dòng cây khác nhau, từ cây mini, tầm nhỏ, tầm trung đến những cây tầm đại. Trong bối cảnh phát triển kinh tế nông thôn, đây là một mô hình điển hình với bề dày hàng chục năm làm và chơi cây, tạo ra những sản phẩm được khách hàng tin yêu và sử dụng khắp các vùng miền.
Khu vườn được bài trí như một triển lãm nhỏ với nhiều tác phẩm cây cảnh nghệ thuật. Đặc biệt, các sản phẩm tại đây không chỉ đa dạng về chủng loại mà còn đa dạng về dáng thế, từ những dáng đặc trưng đến những dáng hấp dẫn, khó thực hiện, vượt xa những dáng thế cơ bản như trực, siêu, hoành và huyền.
Một trong những tác phẩm nổi bật tại vườn là cây hoa gạo đỏ, được khai thác và chăm sóc trong khoảng hơn mười năm. Ban đầu, cây chỉ là một phôi với nhiều vết sẹo ở các đầu cắt, nhưng qua thời gian chăm sóc, các vết sẹo đã lành lặn hoàn toàn.
Đặc điểm của giống hoa gạo đỏ này là ra hoa rất sai, năm nào cũng nhiều hoa. Quá trình chăm sóc đòi hỏi phải vừa nuôi vừa chỉnh các đường cong. Trong những năm hoa nở nhiều, các cành được để dài hơn, sau khi hoa tàn, cành sẽ được cắt và chỉnh lại để cây có dáng côn đẹp.
Một tác phẩm khác là cây duối được tạo tác theo dáng liễu rủ với những đường nét tự nhiên. Đặc điểm của việc tạo dáng liễu rủ là các cành khi buông xuống sẽ phát triển rất chậm. Quá trình nuôi dưỡng cây này đã kéo dài khoảng sáu năm, từ việc nuôi cành, giật cành, đưa lên gấp xuống để tạo dáng.
Thân cây duối này có dáng nghệ thuật với những điểm lũa và vết sẹo đã lành lặn, tạo nên một tác phẩm giống như cây liễu rủ. So với hoa giấy thường được làm theo kiểu này nhiều hơn, việc tạo dáng liễu rủ cho cây duối là khá hiếm và đặc biệt.
Một tác phẩm đặc biệt khác trong vườn là cây mít cổ, được khai thác từ huyện Sơn Động. Đây là một cây quý từ làng cổ, với cốt cây và dáng cây rất độc đáo. Cây đã được chăm sóc tỉ mỉ, năm trước ra quả nhưng đã được cắt cuống để tập trung nuôi tay cành.
Năm nay, cây bắt đầu ra nhiều lèo quả, đồng thời các tay cành cũng đã được nuôi dưỡng khoảng bốn năm kể từ khi khai thác. Cây được cân đối tay cành để vừa có thể chơi được bông tay vừa có thể chơi được quả.
Điểm đặc biệt của cây mít này là có nhiều nhánh thân, khác với cây mít thông thường chỉ có một thân và bệ như cây nhãn. Các nhánh tỏa ra tạo nên một bệ rất chắc chắn. Cây được trồng trong chậu có đường kính 2,3m, cao khoảng 3,6m tính từ chậu lên.
Cây xương cá, còn gọi là mai đá, là một tác phẩm khác trong vườn. Đây là dòng cây rất khỏe, với đặc điểm là lộc đỏ và cốt cây đẹp. Phần lũa của cây được làm theo kiểu cây nước ngoài.
Quá trình tạo tác cây này đã kéo dài hơn 20 năm. Ban đầu, phôi cây chỉ đến một mức nhất định, sau đó được kéo lên và dàn tay cành ra một cách tự nhiên. Theo thời gian, cây càng đẹp hơn với những bông tay cành chi tiết.
Cây xương cá này có dáng vẻ giống như những cây bonsai quốc tế, bonsai Nhật Bản, với nét làm kết hợp với lũa rất phù hợp, tạo nên những đường tay cành và nét tự nhiên đẹp mắt.
Theo chia sẻ của chủ vườn, có một số bí quyết quan trọng trong việc chăm sóc cây cảnh:
Vào mùa xuân, nên cắt lá và bấm lại để cây ra một lớp lộc mới khỏe mạnh.
Đối với cây trồng trong chậu khoảng 3-4 năm, nên thay đất, xén bớt rễ và xử lý lại để cây phát triển tốt hơn.
Cây càng được chăm sóc lâu, nét đẹp càng hiện rõ và sâu sắc hơn.
Việc tạo dáng cho cây cảnh là một quá trình đòi hỏi sự kiên nhẫn và kỹ thuật cao:
Đối với cây duối làm dáng liễu rủ, cần phải nuôi cành, giật cành, uốn cong và cố định trong thời gian dài.
Với cây xương cá, cần phải dàn tay cành từ từ, tạo nên những đường nét tự nhiên.
Đối với cây mít, cần cân đối giữa việc nuôi tay cành và cho cây ra quả.
Một điểm quan trọng trong việc tạo tác cây cảnh là thời gian và sự kiên nhẫn. Theo chủ vườn, không thể làm cho cây đẹp đều ngay lập tức, mà phải từng bước một: năm nay tay này đẹp, sang năm tay kia to đẹp hơn, dần dần hoàn thiện cây theo thời gian.
Mô hình sản xuất và chơi cây cảnh tại Lục Ngạn không chỉ mang lại giá trị thẩm mỹ mà còn có giá trị kinh tế cao. Nghề trồng cây cảnh đã được công nhận là một trong bảy nghề phát triển kinh tế nông thôn bền vững, đóng góp vào công cuộc xây dựng nông thôn mới và bảo vệ môi trường.
Thông qua việc phát triển nghề trồng cây cảnh, người dân địa phương không chỉ tăng thu nhập mà còn góp phần quảng bá hình ảnh quê hương, thu hút khách du lịch đến tham quan và trải nghiệm.
Mô hình sản xuất và chơi cây cảnh tại huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang là một điển hình thành công trong việc kết hợp giữa nghệ thuật và phát triển kinh tế. Với sự đa dạng về chủng loại cây, kỹ thuật chăm sóc và tạo dáng tinh tế, mô hình này không chỉ mang lại giá trị kinh tế cao mà còn góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống trong nghề trồng cây cảnh.
Video chi tiết về mô hình sản xuất và chơi cây cảnh được Tạp chí Việt Nam Hương Sắc đăng tải vào ngày 28/3/2025, hi vọng mang đến cho khán giả phần nào cái nhìn trực quan về mô hình này
