Từ củi đốt thành “vàng trắng”: Hoàng hoa lê và cuộc lột xác triệu đô

Cách đây vài thập niên, ở đảo Hải Nam (Trung Quốc), hoàng hoa lê chỉ là một loài cây bình thường, thậm chí bị coi là vô dụng. Người dân nơi đây thường chặt cây làm củi đốt, dựng chuồng lợn, hoặc làm các vật dụng thô sơ trong gia đình. Giá trị kinh tế của nó hầu như bằng không; những năm 1970, giá bán loại gỗ này chỉ vỏn vẹn 1-2 xu/kg. Không ai nghĩ rằng một ngày nào đó, loại gỗ từng bị coi là “gỗ tầm thường” ấy lại bước lên hàng ngũ những báu vật được săn lùng khắp châu Á.

Bước ngoặt xảy ra khi các nhà khoa học Trung Quốc công bố đặc tính sinh học độc đáo của hoàng hoa lê, đồng thời xếp nó vào nhóm “gỗ sưa” – một trong 29 loài cây gỗ quý hiếm theo tiêu chuẩn quốc gia. Chính thông tin này đã làm thay đổi hoàn toàn cái nhìn của xã hội về loài cây từng bị lãng quên. Từ một loài cây bị chặt bỏ không thương tiếc, hoàng hoa lê trở thành “hàng hiếm” được giới sưu tầm, các đại gia và nhà sản xuất đồ gỗ cao cấp ráo riết săn lùng.

Hoàng hoa lê giờ được săn lùng và bán với giá "trên trời". Ảnh: Internet

Năm 2021, dư luận Trung Quốc xôn xao khi hai cây hoàng hoa lê tại công viên Hải Khẩu, đảo Hải Nam, được giao dịch với mức giá hơn 14 triệu nhân dân tệ – tương đương gần 50 tỷ đồng Việt Nam. Một con số khổng lồ, đủ để mua tới 10 căn hộ chung cư tại các thành phố lớn. Thương vụ này không chỉ khiến người dân địa phương sững sờ, mà còn nhanh chóng lan rộng trên các phương tiện truyền thông, đẩy giá trị của hoàng hoa lê lên một tầm cao mới.

Giới chuyên gia cho rằng giá trị vượt trội của hoàng hoa lê nằm ở sự kết hợp hiếm có giữa vẻ đẹp tự nhiên và đặc tính vật lý ưu việt. Gỗ có màu vàng óng ánh, vân gỗ xoắn ốc độc đáo, độ cứng cao và khả năng chống mối mọt tự nhiên. Những yếu tố này biến nó thành nguyên liệu lý tưởng cho các sản phẩm nội thất sang trọng, đồ mỹ nghệ thủ công tinh xảo. Đặc biệt, gỗ hoàng hoa lê còn có giá trị y học. Theo y học cổ truyền, gỗ từng được sử dụng điều chế thuốc, hỗ trợ điều trị bệnh mạn tính, tăng cường sức khỏe và kéo dài tuổi thọ. Tài liệu cổ từ thời nhà Minh từng xếp hoàng hoa lê ngang hàng với đàn hương đỏ Ấn Độ – một trong những loại gỗ quý nhất thế giới, được coi là “cây hoàng gia”.

Không chỉ dừng lại ở giá trị vật chất, hoàng hoa lê còn trở thành một biểu tượng văn hóa, gắn với sự sang trọng, quyền lực của giới thượng lưu. Những món nội thất, tượng gỗ hay đồ thủ công mỹ nghệ làm từ hoàng hoa lê được xem như một “tuyên ngôn” phong cách sống xa hoa, tinh tế và đẳng cấp. Trong bối cảnh xã hội hiện đại đề cao giá trị truyền thống và tài nguyên bản địa, hoàng hoa lê nổi lên như một minh chứng điển hình cho sự tái định vị giá trị di sản thiên nhiên.

Người Trung Quốc tin rằng có gỗ hoàng hoa lê mà gối đầu thì không khác gì thuốc được truyền trực tiếp vào người. Ảnh: Internet

Tuy nhiên, chính cơn sốt săn lùng hoàng hoa lê cũng đặt ra nhiều lo ngại. Nguồn cung hạn chế trong khi nhu cầu ngày càng tăng đã đẩy giá gỗ leo thang không ngừng. Nguy cơ khai thác quá mức, dẫn đến cạn kiệt loài cây quý, là điều khó tránh khỏi nếu không có giải pháp quản lý bền vững. Các chuyên gia cảnh báo rằng hoàng hoa lê có thể đi vào “vết xe đổ” của nhiều loài gỗ quý khác từng bị tận diệt vì khai thác không kiểm soát.

Trước thực trạng ấy, chính quyền Hải Nam đã ban hành các biện pháp bảo vệ và quản lý nghiêm ngặt. Các khu rừng trồng hoàng hoa lê được kiểm soát chặt chẽ; hoạt động khai thác bị hạn chế; đồng thời khuyến khích nhân giống, phục hồi để đảm bảo phát triển bền vững. Việc kết hợp hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo tồn thiên nhiên đang trở thành bài toán quan trọng, nhằm giữ gìn giá trị lâu dài cho thế hệ mai sau.

Đáng chú ý, cơn sốt hoàng hoa lê không chỉ dừng lại ở Trung Quốc. Nhiều quốc gia châu Á như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore cũng ghi nhận nhu cầu tăng mạnh với loại gỗ này, nhất là trong giới sưu tập đồ gỗ cổ và nội thất cao cấp. Tại một số phiên đấu giá quốc tế, hoàng hoa lê thậm chí đạt mức giá ngang với những loại gỗ danh tiếng như mun sọc hay trắc đỏ. Các chuyên gia quốc tế đánh giá, hoàng hoa lê không chỉ mang giá trị thẩm mỹ mà còn gợi nhắc câu chuyện bản sắc văn hóa phương Đông – điều khiến nó càng được ưa chuộng trong thị trường toàn cầu hóa.

Tại Việt Nam, câu chuyện hoàng hoa lê cũng gợi liên tưởng đến hành trình thăng trầm của nhiều loại gỗ quý bản địa như sưa đỏ, trắc, gụ. Từng bị khai thác ồ ạt rồi rơi vào nguy cơ cạn kiệt, các loài gỗ này hiện nay cũng đối mặt với yêu cầu bảo tồn, phát triển bền vững. Không ít thương vụ mua bán gỗ sưa tiền tỷ từng gây xôn xao dư luận, phản ánh thực trạng “vàng rừng” dần biến mất nếu không có chính sách quản lý chặt chẽ.

Sự trỗi dậy của hoàng hoa lê, từ một loại gỗ tầm thường thành “vàng trắng” của châu Á, là minh chứng sống động cho sự thay đổi trong nhận thức xã hội về tài nguyên thiên nhiên. Đó cũng là lời nhắc nhở các quốc gia, trong đó có Việt Nam, về trách nhiệm gìn giữ những giá trị bản địa – không chỉ cho lợi ích kinh tế trước mắt, mà còn vì di sản văn hóa và môi trường của thế hệ mai sau.