Nằm ở độ cao hơn 1.000 m, trong khu bảo tồn thiên nhiên Hang Kia – Pà Cò, xã Pà Cò (Phú Thọ) quanh năm mát mẻ, khí hậu trong lành. Riêng khu vực Hang Kia – Pà Cò có cao độ 1.200–1.300 m, nổi tiếng là điểm săn mây và cũng là nơi tồn tại quần thể chè Shan tuyết cổ thụ hiếm có.
Toàn xã hiện có khoảng 115 ha chè canh tác cùng 1.400 cây cổ thụ rải rác, tập trung nhiều nhất ở xóm Xà Lĩnh. Người Mông ở Pà Cò vẫn giữ tập quán thu hái chè bằng thang gỗ để với tới những búp non trên cao.
Ông Sồng A Tếnh (xóm Pà Cò 1) kể, người xưa truyền lại rằng loài chè này có từ thời chim Phượng Hoàng mỏ vàng từng ăn quả chè trên núi cao, làm rơi hạt xuống Pà Cò, rồi nảy mầm thành rừng chè bạt ngàn.
Với đồng bào Mông, cây chè đã gắn bó từ nhiều đời. Ông Phàng A Gàng ở xóm Chà Đáy sở hữu những gốc chè cổ ngay trong vườn nhà, thân cây to bằng vòng tay người lớn, dấu tích thời gian hằn rõ trên vỏ xù xì. Nhờ chăm sóc, tỉa tán hợp lý, mỗi cây cho năng suất tương đương hàng chục gốc chè mới trồng.
 |
| Cận cảnh những cây chè Shan tuyết cổ thụ hàng trăm năm tuổi ở xã Pà Cò, tỉnh Phú Thọ. |
Người dân cho biết, vụ thu hái chè Shan tuyết kéo dài từ tháng 3 đến tháng 9 dương lịch. Búp chè sau khi hái được sao thủ công, giữ trọn hương vị chát ngọt đặc trưng. Ông Gàng hiện vừa chăm sóc chè cổ vừa thu mua búp tươi của bà con để sao, cung ứng cho thị trường.
Nhờ mọc tự nhiên ở độ cao trên nghìn mét, được sương gió nuôi dưỡng, chè Shan tuyết Pà Cò có vị riêng, khác biệt so với nhiều vùng chè khác. Ngoài giá trị văn hóa, rừng chè cổ còn mở ra tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng, gắn liền với trải nghiệm dưới tán cây trăm tuổi và văn hóa thưởng trà của người Mông.
 |
| Theo thống kê của UBND xã Pà Cò, hiện toàn xã có khoảng 1.400 cây chè Shan tuyết cổ thụ. Ảnh: Bùi Minh. |
 |
Nhằm nâng tầm giá trị, địa phương đã xây dựng nhà xưởng chế biến với công suất 5 tấn búp tươi/ngày, liên kết doanh nghiệp và người dân để phát triển bền vững. Bà Nguyễn Thị Tâm – Giám đốc Công ty TNHH Phương Huyền, đơn vị bao tiêu sản phẩm – nhận định: “Độ cao quyết định chất lượng chè Shan tuyết. Ở Pà Cò, điều kiện tự nhiên lý tưởng giúp chè đạt hương vị đậm đà nhất”.
Năm 2019, chè Shan tuyết Pà Cò đạt chứng nhận OCOP 4 sao cấp tỉnh và được trao Cúp vàng “Vì sự phát triển cộng đồng các dân tộc thiểu số Việt Nam”. Từ đó, sản phẩm đã có mặt ở nhiều thị trường lớn, dần khẳng định thương hiệu địa phương.
Ông Sùng A Chênh – Bí thư Đảng ủy xã Pà Cò – cho biết, chính quyền đang hoàn thiện hồ sơ công nhận chè Shan tuyết cổ thụ là cây di sản. Đây sẽ là bước quan trọng để bảo tồn rừng chè, đồng thời biến Pà Cò thành điểm đến du lịch hấp dẫn.
Những năm gần đây, cùng với trải nghiệm săn mây, du khách đến Pà Cò còn được dạo bước dưới rừng chè cổ, tự tay hái búp, sao chè cùng người dân, và thưởng thức chén trà Shan tuyết trong không gian văn hóa đặc trưng của người Mông.
Giữa làn mây bảng lảng trên đỉnh núi, hương vị chát ngọt của chén trà Shan tuyết Pà Cò như lưu giữ hồn núi rừng, để lại dư vị khó quên cho những ai từng một lần thưởng thức.
