Dành dành – loài cây dân dã, giá trị vượt thời gian
Cây dành dành (tên khoa học Gardenia jasminoides) là loài cây thân gỗ nhỏ, thường cao khoảng 1 – 2 mét, có nguồn gốc từ các nước Đông Á như Trung Quốc, Nhật Bản, Việt Nam... Trong dân gian, dành dành còn được gọi bằng nhiều tên khác như chi tử, thủy hoàng chi, hay thủy chi. Với người Việt, loài cây này đã gắn bó lâu đời, không chỉ là loại thuốc quen thuộc trong y học cổ truyền mà còn là một thú chơi tao nhã trong nghệ thuật bonsai.
 |
| Một bụi dành dành mọc dại. |
Chữa bệnh bằng cây dành dành
Y học cổ truyền đánh giá cao cây dành dành bởi các đặc tính dược lý đáng chú ý. Phần được dùng làm thuốc chủ yếu là quả và rễ. Quả dành dành chín có màu vàng tươi đặc trưng, vị đắng nhẹ, tính hàn, thường được phơi khô để dùng trong các bài thuốc.
Theo Đông y, chi tử có công dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu, làm mát gan và giảm sưng. Quả dành dành thường được sử dụng trong các bài thuốc chữa các chứng bệnh như: sốt cao, vàng da, tiểu tiện khó khăn, viêm gan, chảy máu cam, mất ngủ, bồn chồn, hay thậm chí là chứng trầm cảm nhẹ. Ngoài ra, nó còn có tác dụng kháng khuẩn và chống viêm hiệu quả, hỗ trợ điều trị các bệnh ngoài da.
Một số nghiên cứu hiện đại cũng chỉ ra rằng, quả dành dành chứa hợp chất geniposide – hoạt chất có đặc tính chống oxy hóa, giúp bảo vệ gan và tim mạch. Ngoài ra, tinh chất từ hoa và lá còn có khả năng làm dịu thần kinh, chống co giật và tăng cường miễn dịch.
Tuy nhiên, việc sử dụng cây dành dành làm thuốc cần được tư vấn từ các lương y có kinh nghiệm, bởi dùng quá liều hoặc sai cách có thể gây ra tác dụng phụ như tiêu chảy, tụt huyết áp, hoặc đau bụng.
Dành dành bonsai mang vẻ đẹp thuần khiết trong nghệ thuật tạo hình
Không chỉ dừng lại ở giá trị y học, cây dành dành còn là một biểu tượng thẩm mỹ trong thú chơi cây cảnh. Với thân cây chắc chắn, tán lá dày, xanh mướt quanh năm và hoa trắng tinh khiết, thơm dịu, cây dành dành trở thành lựa chọn lý tưởng cho nghệ thuật bonsai.
 |
| Một tác phẩm bonsai dành dành. |
Trong giới chơi cây cảnh, dành dành bonsai được đánh giá cao bởi khả năng tạo dáng linh hoạt, dễ uốn nắn và sinh trưởng tốt trong điều kiện chậu cảnh. Các thế phổ biến của bonsai dành dành thường là trực (thẳng đứng), hoành (nằm ngang), huyền (rủ xuống), hoặc dáng lượn (long thăng, long giáng). Thân cây già tạo vân đẹp, lá nhỏ đều và bóng, tạo cảm giác thanh tao, cổ điển.
Đặc biệt, khi vào mùa, cây dành dành nở hoa trắng muốt, tỏa hương dịu nhẹ, mang lại cảm giác thư thái và bình yên cho không gian sống. Hoa có thể giữ được từ vài ngày đến hơn một tuần nếu chăm sóc tốt. Một chậu bonsai dành dành đặt ở phòng khách, ban công hay góc làm việc sẽ giúp thanh lọc không khí, làm dịu tinh thần và mang đến phong thủy tốt cho gia chủ.
Chăm sóc bonsai dành dành không quá khó
Để cây phát triển khỏe mạnh, người chơi cần lưu ý một số yếu tố cơ bản trong chăm sóc:
- Ánh sáng: Dành dành ưa sáng nhưng không chịu được ánh nắng gắt. Nên đặt cây ở nơi có nắng nhẹ hoặc ánh sáng bán phần, đặc biệt là vào buổi sáng.
- Đất và nước: Cây thích hợp với đất tơi xốp, thoát nước tốt và có độ chua nhẹ. Cần tưới nước đều, giữ ẩm vừa phải, tránh để đất quá khô hoặc quá úng.
- Cắt tỉa & tạo dáng: Sau mỗi đợt ra hoa, nên cắt tỉa cành để cây giữ được dáng đẹp và kích thích ra lộc mới. Người chơi có thể uốn nắn cành bằng dây nhôm chuyên dụng để định hình theo các thế bonsai mong muốn.
- Bón phân: Nên bón phân hữu cơ hoặc phân chậm tan định kỳ 2 – 3 tháng/lần, tránh dùng phân hóa học liều cao dễ gây hại rễ.
Bonsai dành dành chọn cho mình một biểu tượng của thanh lọc và bình an
Trong đời sống hiện đại, khi nhu cầu gần gũi thiên nhiên ngày càng tăng, bonsai dành dành trở thành một lựa chọn vừa mang tính thẩm mỹ, vừa có giá trị tinh thần. Nhiều người xem cây là biểu tượng của sự trong sáng, thủy chung và tinh thần thanh tịnh.
Không chỉ là thú chơi, việc chăm sóc một cây bonsai như dành dành còn là hành trình rèn luyện tính kiên nhẫn, tinh tế và sự kết nối với thiên nhiên. Thêm vào đó, với hương thơm dịu nhẹ và khả năng thanh lọc không khí, cây còn giúp cải thiện chất lượng sống một cách tự nhiên, nhẹ nhàng mà sâu sắc.
 |
| Dành dành có hoa trắng, hương thơm nhẹ. |
Trên thị trường hiện nay, cây dành dành bonsai có nhiều mức giá tùy theo tuổi cây, dáng thế và kích thước. Những chậu cây nhỏ, đơn giản có giá khoảng 200.000 – 500.000 đồng. Cây lớn, có dáng nghệ thuật, hoa đẹp, thân già, giá có thể lên đến vài triệu đồng, thậm chí hàng chục triệu nếu được uốn tỉa cầu kỳ.
Với khả năng kết hợp giữa dược liệu thiên nhiên và vẻ đẹp nghệ thuật, cây dành dành xứng đáng được xem là “bác sĩ xanh” trong vườn nhà – một loài cây nhỏ bé nhưng đầy giá trị trong đời sống người Việt.
