 |
| Fauna & Flora đã ghi nhận lại được những hình ảnh về loài hươu xạ trong tự nhiên tại Trùng Khánh, Cao Bằng. |
Hươu xạ Cao Bằng hay Hươu xạ Việt Nam (Moschus berezovskii caobangis) là một phân loài của loài hươu xạ lùn phân bố ở cực bắc Việt Nam gồm: Lạng Sơn, Cao Bằng, Bắc Kạn... Tại Việt Nam, nó được gọi đơn giản là hươu xạ do nó cũng là loài duy nhất ở Việt Nam. Trong Tiếng việt còn gọi chúng là con xạ, xạ hương, người Tày gọi chúng là Tu nạ kín. Phân loài này là một ứng viên tốt cho địa vị loài tách biệt, nhưng điều này chưa bao giờ được xem xét tới. Cho tới gần đây thì quần thể tại Việt Nam vẫn được phần lớn các nhà khoa học Nga coi là thuộc loài Moschusmoschiforus dù phạm vi sinh sống của chúng cách nhau hàng vạn dặm.
Hươu xạ nằm trong danh mục nhóm IB cực kỳ nguy cấp và quý hiếm với số lượng chỉ còn khoảng 50 cá thể tại Việt Nam (số liệu ước tính năm 2023). Hiện nay, hươu xạ vẫn phải đối mặt với áp lực nặng nề từ việc săn bắt và đặt bẫy, cũng như sự phân mảnh môi trường sống.
Đây là phân loài có tầm vóc nhỏ bé, hươu xạ trưởng thành của Việt Nam chỉ đạt trọng lượng khoảng 15kg, trái lại ở Liên Xô trước đây và Trung Quốc, thì loài hươu xạ có thể nặng đến 40 kg. Hươu xạ Cao Bằng có dạng ngoài hơi giống Cheo Cheo nhưng lớn hơn nhiều, mõm chúng tròn, đầu dài và không có sừng, tai to, đuôi ngắn. Con đực có hai răng cửa dài, lòi ra khỏi mép. Con đực có tuyến xạ nằm khoảng giữa rốn và cơ quan sinh dục
Chân cao hươu xạ cao, mảnh khảnh, chân sau dài hơn chân trước 1/3 nên khi đứng sau cao, trước thấp, lưng gù. Đực, cái đều không có sừng, không tuyến trước ổ mắt. Bộ lông dầy, lông dài xấp xỉ 3 cm, thô, hơi cứng, nhẹ, xốp, phần gốc thẳng màu trắng, phần trên uốn sóng và có băng màu nâu xám, vàng nhạt xen kẽ, tạo cho Bộ lông có màu nâu xám lấm tấm vàng rất đều, tứ chi có màu thẫm.
 |
| Hươu xạ nằm trong danh mục nhóm IB cực kỳ nguy cấp và quý hiếm với số lượng chỉ còn khoảng 50 cá thể tại Việt Nam |
Hươu xạ Việt Nam ăn lá, chồi, nụ, hoa, cây rừng, các loại cỏ, đôi khi ăn quả, không ăn động vật. Hươu cũng ưa các loại hoa màu trồng trên nương, rẫy. Nhìn chung, hươu ăn các loại cỏ, lá, quả, rêu đá và địa y. Chúng thích nghi với sinh cảnh núi đá vôi, có khả năng leo trèo giỏi ở các vách núi đá thẳng đứng. Hươu xạ là loài hẹp sinh cảnh, chỉ ở núi đá vôi có độ cao 400–1000 m trên mặt biển, nơi có độ dốc lớn và hiểm trở. Hươu ưa rừng thưa, có tầng cỏ quyết phát triển, ít ở rừng già, hoạt động chủ yếu vào chiều hôm và rạng sáng, thường từ 9h - 16h ban ngày, 19h - 4h đêm hươu nghỉ,
Hươu chỉ ghép đôi vào thời kỳ động dục.Sống khoảng 10 năm, thành thục sinh dục sau 2 năm tuổi. Hươu sinh sản gần như quanh năm nhưng chủ yếu sinh sản vào mùa thu - đông, chửa 5-6 tháng, mỗi lứa có thể đẻ 1-3 con. ghép đôi từ tháng 3-12, tập trung trong các tháng 6, 7, 8. Mang thai 185-195 ngày; đẻ từ tháng 9, đẻ nhiều vào tháng 12-2, trung bình năm đẻ 1 lứa/1 con.
Ở Việt Nam Hươu xạ là loài hiếm, quý vì có tuyến xạ. Xạ Hươu là chất định hương tuyệt hảo và là dược liệu quý. Hươu dễ thuần dưỡng, có thể gây nuôi để khai thác xạ hương. Hươu xạ ở Việt Nam có vùng phân bố hẹp, số lượng ít lại bị săn bắt liên tục, trong 10 năm số lượng đã giảm xấp xỉ 80%, hiện tại vẫn đang bị săn lùng ráo riết. ở nhiều địa phương chúng đã tuyệt chủng. Sách đỏ Việt Nam xếp Hươu xạ bậc E, tuy nhiên nhìn chung biện pháp bảo vệ còn kém hiệu lực. Một số khu bảo tồn thiên nhiên có Hươu xạ nhưng chưa có khu bảo tồn riêng cho Hươu xạ. Nghiên cứu gây nuôi khai thác xạ, cấm khai thác xạ tự nhiên.
 |
| Fauna & Flora sẽ tiến hành phân tích dữ liệu để ước tính quy mô quần thể Hươu xạ ở Cao Bằng |
Sau phát hiện này, Fauna & Flora sẽ tiến hành phân tích dữ liệu để ước tính quy mô quần thể Hươu xạ ở Cao Bằng, đồng thời làm việc với cộng đồng địa phương tiến hành đặt hệ thống bẫy ảnh nhằm ghi lại dữ liệu về các loài khác, như gấu đen châu Á. Với nhiều bằng chứng hơn về Hươu xạ và các loài khác trong khu vực, chúng ta có thể đưa ra lập luận mạnh mẽ hơn cho việc mở rộng Khu bảo tồn loài và sinh cảnh Vượn cao vít, điều sẽ mang lại lợi ích cho việc bảo tồn, hồi sinh và phát triểnnhiều loài động vật trong khu vực.
Vương Hưởng
