Khuyến nông Việt Nam thời kỳ mới: Từ mô hình truyền thống đến công nghệ hiện đại

Trong bối cảnh nông nghiệp đang đối mặt với hàng loạt thách thức như biến đổi khí hậu, chi phí đầu vào tăng cao, nhu cầu thị trường thay đổi nhanh chóng, khuyến nông không còn đơn thuần là hoạt động “cầm tay chỉ việc” như trước. Ngày nay, khuyến nông phải thích nghi linh hoạt với công nghệ số, đáp ứng yêu cầu sản xuất thông minh, tuần hoàn và gắn với tiêu chuẩn xanh - sạch - bền vững. Chính vì thế, việc Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định rõ định hướng đổi mới khuyến nông là bước đi mang tính chiến lược, nhằm đưa nông dân Việt Nam hội nhập thành công vào chuỗi giá trị nông sản toàn cầu.

Định hướng phát triển khuyến nông “Đổi mới mạnh mẽ hình thức tổ chức và hoạt động khuyến nông, phát triển khuyến nông điện tử, khuyến nông cộng đồng, theo chuỗi ngành hàng, chuyển đổi số” - (Ảnh laichau.gov.vn)

Nhằm thực hiện hiệu quả Chiến lược phát triển nông nghiệp và nông thôn bền vững giai đoạn 2021- 2030, tầm nhìn đến năm 2050, trong đó định hướng phát triển khuyến nông “Đổi mới mạnh mẽ hình thức tổ chức và hoạt động khuyến nông, phát triển khuyến nông điện tử, khuyến nông cộng đồng, theo chuỗi ngành hàng, chuyển đổi số”.

Theo đó, việc triển khai Chương trình khuyến nông Trung ương giai đoạn 2026–2030, của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Nay là bộ Nông nghiệp và Môi trường) ban hành ngày 17/01/2025, đã cụ thể hóa định hướng trên bằng hệ thống các mô hình thiết thực và phù hợp với từng lĩnh vực sản xuất nông nghiệp. Mới đây, ngày 05/5/2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã tiếp tục phê duyệt Danh mục dự án Khuyến nông Trung ương sẽ thực hiện từ năm 2026 tại Quyết định số 1265/QĐ-BNNMT. Danh mục này bao gồm 55 mô hình trải rộng trên 4 lĩnh vực then chốt: trồng trọt và bảo vệ môi trường (23 mô hình), chăn nuôi - thú y (12 mô hình), thủy sản và ngành nghề nông thôn (13 mô hình), và lâm nghiệp (7 mô hình). Đây là sự phân bổ hợp lý, phản ánh rõ định hướng phát triển toàn diện, lấy người dân làm trung tâm và công nghệ làm nền tảng.

Một điểm nhấn trong các mô hình khuyến nông mới là việc đẩy mạnh xây dựng các mô hình điểm – nơi hội tụ các kỹ thuật sản xuất tiên tiến, quy trình chế biến hiện đại, bảo quản hiệu quả và phương thức tiêu thụ sản phẩm có tính liên kết chuỗi. Thay vì truyền đạt kiến thức một chiều, các mô hình này đặt nông dân vào vị trí chủ thể, trực tiếp thực hành, điều chỉnh kỹ thuật, tiếp cận giống mới, bảo tồn giống bản địa quý hiếm, và từng bước làm chủ công nghệ sản xuất. Đồng thời, khuyến nông điện tử và khuyến nông cộng đồng đang được phát triển mạnh mẽ, góp phần làm thay đổi phương thức tiếp cận và truyền tải thông tin nông nghiệp. Nhờ đó, khoảng cách giữa nông dân và tri thức khoa học kỹ thuật đang được rút ngắn đáng kể.

Không chỉ vậy, việc gắn kết giữa khuyến nông với doanh nghiệp, hợp tác xã và tổ chức tín dụng cũng là hướng đi quan trọng giúp tăng hiệu quả đầu tư, đồng thời thúc đẩy liên kết sản xuất - tiêu thụ sản phẩm theo chuỗi giá trị. Những mô hình sản xuất gắn với truy xuất nguồn gốc, xây dựng thương hiệu địa phương hay sản phẩm OCOP sẽ được ưu tiên triển khai, từ đó tạo nên sức cạnh tranh cho nông sản Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.

Trong thời đại mà công nghệ và dữ liệu là tài sản quan trọng, chuyển đổi số trong hoạt động khuyến nông đã không còn là lựa chọn, mà trở thành yêu cầu cấp thiết. Việc áp dụng các nền tảng số như ứng dụng tư vấn kỹ thuật trực tuyến, nhật ký sản xuất số, hệ thống cảnh báo sớm về dịch bệnh, thời tiết, hay chẩn đoán bệnh cây trồng vật nuôi bằng trí tuệ nhân tạo… đang dần trở nên phổ biến. Những thay đổi này giúp người nông dân đưa ra quyết định nhanh chóng, chính xác hơn, đồng thời kết nối dễ dàng với chuyên gia, thị trường và chuỗi cung ứng.

Sự thay đổi mạnh mẽ trong tổ chức và hoạt động khuyến nông không chỉ thể hiện tầm nhìn chiến lược của ngành nông nghiệp, mà còn là minh chứng cho quyết tâm đưa nông nghiệp Việt Nam phát triển theo hướng hiện đại, sinh thái, bền vững và hội nhập. Những mô hình mới, những cách tiếp cận sáng tạo và sự đồng hành sát sao giữa Nhà nước – nhà khoa học – doanh nghiệp – nông dân chính là nền tảng để khuyến nông Việt Nam bước vào kỷ nguyên mới, không ngừng đổi mới vì một nền nông nghiệp thịnh vượng, nông thôn đáng sống và người nông dân được tôn vinh đúng nghĩa.

(Chi tiết đính kèm Quyết định số 1265/QĐ-BNNMT phê duyệt Danh mục dự án Khuyến nông Trung ương thực hiện từ năm 2026)