Mai vàng Huế - Nét vàng di sản, bước tiến khoa học

Ngày 21/3/2025, tại Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Hoa, Cây cảnh – Viện Nghiên cứu Rau quả, Hội đồng Khoa học và Công nghệ đã tiến hành phiên họp đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ KH&CN cấp tỉnh với đề tài nêu trên. Kết quả đạt được không chỉ đáp ứng đầy đủ các mục tiêu đề ra mà còn mở ra những triển vọng lớn cho ngành hoa cảnh nói chung và thương hiệu mai vàng Huế nói riêng.

Hội đồng nghiệm thu đề tài.

Bảo tồn hiệu quả – Phát triển bền vững

Khởi đầu từ những khảo sát thực địa bài bản, nhóm nghiên cứu đã xây dựng được cơ sở dữ liệu hiện trạng phân bố, diện tích trồng, kỹ thuật canh tác và hiệu quả kinh tế của mai vàng Huế – một loại cây cho lợi nhuận cao hơn 52–75% so với nhiều cây trồng khác trong vùng. Bản đồ số hóa phân bố giống mai được xây dựng đã hỗ trợ đắc lực cho công tác quy hoạch, phát triển và quản lý giống trong tương lai.

Vị trí các SNP trên trình tự ITS của các mẫu mai Huế.

Trên nền tảng di truyền học hiện đại, đề tài đã ứng dụng kỹ thuật multiplex PCR để phân tích cấu trúc di truyền, cho thấy sự đồng nhất cao giữa các cá thể mai vàng Huế – bằng chứng quan trọng cho tiềm năng duy trì và nhân giống chuẩn giống. Đặc biệt, hai chỉ thị phân tử đặc hiệu SR10 và SR11 đã được xác định, giúp phân biệt chính xác giống mai vàng Huế với các giống khác – bước tiến vượt bậc trong nhận dạng và bảo hộ giống cây trồng.

Chuẩn hóa giống – Nâng tầm giá trị

Về mặt hình thái, giống mai vàng Huế được mô tả với bộ đặc trưng nổi bật: lộc xanh, hoa màu vàng chanh, cánh oval xếp khít, hương thơm nhẹ – tạo nên một nét đẹp riêng biệt và quyến rũ. Thời gian sinh trưởng và ra hoa được ghi nhận chính xác, hỗ trợ thiết lập lịch chăm sóc và thương mại hóa hiệu quả.

Từ những cây mai cổ thụ trên 50 năm tuổi tại Thừa Thiên Huế, nhóm nghiên cứu đã lựa chọn và bảo tồn 100 cây đầu dòng, ứng dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc bằng mã QR kết hợp phần mềm quản lý Trace.icheck – bảo đảm tính xác thực và minh bạch trong theo dõi, giám sát giống.

Trong số đó, 50 cây có đặc tính vượt trội đã được tuyển chọn làm giống đầu vào. Các cây này hiện được chăm sóc theo quy trình kỹ thuật hiện đại, phục vụ nhân giống và phát triển vùng trồng ổn định.

Hoàn thiện quy trình – Chuyển giao thực tiễn

Một trong những điểm nhấn quan trọng của đề tài là việc xây dựng trọn bộ quy trình kỹ thuật nhân giống (gieo hạt, giâm cành, chiết cành, nuôi cấy mô) và chăm sóc mai vàng Huế – từ phòng thí nghiệm đến đồng ruộng. Trên cơ sở đó, mô hình nhân giống quy mô 2.000 cây đã được triển khai, cho thấy tỷ lệ nảy mầm cao, sức sinh trưởng vượt trội và hiệu quả kinh tế tăng hơn 25% so với kỹ thuật truyền thống.

Ươm mầm mai cho tương lai.

Song song, mô hình trồng và chăm sóc quy mô 1 ha đã cho kết quả khả quan với hiệu quả kinh tế tăng từ 22–53%, mở ra hướng đi mới cho việc phát triển vùng sản xuất mai vàng Huế theo hướng hàng hóa.

Lan tỏa tri thức – Kết nối cộng đồng

Không chỉ dừng lại ở nghiên cứu, nhóm thực hiện đề tài đã tổ chức 3 hội thảo khoa học chuyên đề, 2 hội nghị đầu bờ và 2 lớp tập huấn kỹ thuật, góp phần quan trọng trong việc chuyển giao công nghệ, nâng cao nhận thức và kỹ năng sản xuất giống cho người dân địa phương và cán bộ kỹ thuật cơ sở.

Với tính ứng dụng cao, đóng góp thiết thực và ý nghĩa bảo tồn văn hóa – sinh học, đề tài đã được Hội đồng Khoa học và Công nghệ đánh giá xếp loại ĐẠT tuyệt đối (07/07 phiếu), đề nghị Sở KH&CN Thừa Thiên Huế nghiệm thu và nhân rộng kết quả trong thời gian tới để Mai vàng Huế, từ di sản trở thành nguồn lực phát triển kinh tế nông nghiệp.