Nhà ở xã hội Hà Nội: Cần chú ý các mô hình xanh, sử dụng tiết kiệm năng lượng, phát triển bền vững, phát thải carbon thấp

VNHS - Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh chóng, Hà Nội đang phải đối mặt với nhiều thách thức về môi trường sống, đặc biệt là không gian xanh trong các khu nhà ở xã hội. Việc phát triển không gian xanh trong các dự án nhà ở xã hội không chỉ giúp nâng cao chất lượng sống của cư dân mà còn đóng góp quan trọng vào việc cải thiện môi trường đô thị, giảm hiệu ứng đảo nhiệt và ô nhiễm không khí.

Tầm quan trọng của không gian xanh trong nhà ở xã hội

Không gian xanh đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng sống, đặc biệt là trong các khu nhà ở xã hội, nơi có mật độ dân cư cao và quỹ đất hạn chế. Việc thiết kế và phát triển không gian xanh trong các khu đô thị này không chỉ giúp cải thiện môi trường sống mà còn mang lại nhiều lợi ích về sức khỏe, tinh thần và kết nối cộng đồng.

Trước tiên, không gian xanh giúp cải thiện chất lượng không khí và giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Ở các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM, tình trạng ô nhiễm không khí đang trở thành một vấn đề nghiêm trọng do khí thải từ phương tiện giao thông, khu công nghiệp và sinh hoạt dân cư. Cây xanh có khả năng hấp thụ khí CO2, lọc bụi mịn và sản sinh oxy, giúp cải thiện chất lượng không khí, tạo môi trường trong lành hơn cho cư dân sinh sống.

Không gian xanh cũng góp phần làm giảm hiệu ứng đảo nhiệt đô thị – hiện tượng khiến nhiệt độ trong thành phố cao hơn so với khu vực ngoại ô do sự tích tụ nhiệt từ bê tông, nhựa đường và các công trình xây dựng. Các khu vực nhiều cây xanh giúp điều hòa vi khí hậu, giảm nhiệt độ không khí vào mùa hè và tạo cảm giác mát mẻ, thoải mái hơn cho người dân.

Về mặt sức khỏe, không gian xanh mang đến nhiều lợi ích đáng kể cho cư dân nhà ở xã hội. Việc có công viên, vườn cây và các khu vực xanh mát giúp khuyến khích người dân tham gia vào các hoạt động thể chất như đi bộ, chạy bộ, đạp xe và tập thể dục ngoài trời. Những hoạt động này không chỉ giúp nâng cao sức khỏe mà còn giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến lối sống ít vận động, chẳng hạn như béo phì, tiểu đường và tim mạch.

Bên cạnh lợi ích thể chất, không gian xanh còn có tác động tích cực đến sức khỏe tinh thần của cư dân. Các nghiên cứu khoa học đã chứng minh rằng tiếp xúc với thiên nhiên giúp giảm căng thẳng, lo âu và trầm cảm. Một môi trường sống có cây xanh, công viên, hồ nước sẽ giúp cư dân cảm thấy thư giãn hơn, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống và tinh thần lạc quan.

Không gian xanh cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo sự gắn kết cộng đồng. Các khu vực xanh mở là nơi lý tưởng để cư dân gặp gỡ, giao lưu và tổ chức các hoạt động chung như sinh hoạt câu lạc bộ, sự kiện văn hóa và vui chơi cho trẻ em. Điều này giúp xây dựng một cộng đồng vững mạnh, nơi cư dân có thể hỗ trợ lẫn nhau trong cuộc sống hàng ngày.

Ngoài ra, sự hiện diện của không gian xanh còn góp phần nâng cao giá trị bất động sản. Một khu nhà ở có nhiều cây xanh, công viên và không gian mở luôn được đánh giá cao hơn về chất lượng sống, thu hút nhiều người muốn sinh sống lâu dài. Điều này không chỉ có lợi cho cư dân mà còn giúp chủ đầu tư thu hút sự quan tâm từ thị trường.

Tuy nhiên, để phát triển không gian xanh trong nhà ở xã hội một cách bền vững, cần có sự phối hợp giữa chính quyền, chủ đầu tư và cộng đồng cư dân. Chính quyền cần đưa ra các quy định về diện tích cây xanh tối thiểu, chủ đầu tư cần cam kết xây dựng và duy trì hệ thống công viên, vườn cây, còn cư dân cần có ý thức bảo vệ và giữ gìn môi trường xanh.

Theo đó, không gian xanh có vai trò thiết yếu trong việc nâng cao chất lượng sống của cư dân nhà ở xã hội. Đây không chỉ là giải pháp môi trường mà còn là yếu tố quan trọng góp phần phát triển một đô thị bền vững, nhân văn và đáng sống.

Phát biểu tại Hội thảo phát triển công trình xanh, chuyển biến từ chính sách đến hành động thực tế nằm trong chương trình Tuần lễ công trình xanh 2024 được tổ chức ngày 04/10/2024, ông Phạm Minh Hà, thứ trưởng Bộ Xây dựng - cho biết đến hết quý 3/2024 cả nước có khoảng 500 công trình xanh, với tổng diện tích sàn xây dựng trên 12 triệu m2.

Tuy nhiên, việc phát triển công trình xanh đang gặp nhiều khó khăn, rào cản, như: thiếu chứng nhận về vật liệu xanh, tiết kiệm năng lượng, nhận thức của chủ đầu tư, khả năng tiếp cận các nguồn vốn xanh cũng hạn chế…

Để tháo gỡ khó khăn và thúc đẩy phát triển công trình xanh, ông Hà nói thời gian tới Bộ Xây dựng sẽ cùng các bộ, ngành nghiên cứu trình Chính phủ ban hành danh mục dự án xanh, công trình xanh; dự án được tiếp cận tín dụng xanh; bổ sung quy định về dán nhãn năng lượng cho vật liệu xây dựng.

Đồng thời hướng dẫn các địa phương, doanh nghiệp, chủ đầu tư áp dụng các tiêu chí công trình xanh; công bố suất vốn đầu tư các loại hình công trình để xác định chi phí xây dựng công trình xanh.

Theo chiến lược phát triển nhà ở quốc gia giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045 không chỉ đề ra các giải pháp phát triển số lượng nhà ở, mà còn quan tâm đến nâng cao chất lượng sống theo hướng phát triển không gian sống xanh, bền vững, phát thải thấp.

Bên cạnh đó, chỉ thị 34 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phát triển nhà ở xã hội trong tình hình mới, cũng nhấn mạnh việc hoàn thành xây dựng ít nhất 1 triệu căn nhà ở xã hội theo hướng mô hình xanh, sử dụng tiết kiệm năng lượng, phát triển bền vững, phát thải carbon thấp.

Một số dự án nhà ở xã hội và những vấn đề đáng chú ý về không gian xanh

Ngày 7/2/2025, Ủy ban nhân dân (UBND) thành phố Hà Nội đã ban hành Công văn số 567/UBND-TH về triển khai Nghị quyết số 27/NQ-CP của Chính phủ về Phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 1/2025.

Công văn nêu, các sở, ban, ngành, UBND các quận, huyện, thị xã theo chức năng nhiệm vụ được giao, thực hiện đồng bộ, quyết liệt, hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp phát triển kinh tế - xã hội theo Kết luận của Trung ương, Bộ Chính trị, Lãnh đạo chủ chốt, các Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ và chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, nhất là tại Nghị quyết số 01/NQ-CP, Nghị quyết số 02/NQ-CP ngày 8/1/2025, Chỉ thị số 03/CT-TTg ngày 4/2/2025 về đôn đốc thực hiện nhiệm vụ trọng tâm sau kỳ nghỉ Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025.

Đẩy mạnh triển khai thực hiện Đề án đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021 - 2030. Khẩn trương phê duyệt, khởi công xây dựng các dự án nhà ở xã hội, đôn đốc các chủ đầu tư hoàn thành các dự án nhà ở xã hội; hoàn thành chỉ tiêu về nhà ở xã hội được giao trong năm 2025. Thúc đẩy thực hiện nhà ở cho người có công với cách mạng.

Kiểm soát chặt chẽ, công khai, minh bạch trong việc thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, bảo đảm quyền lợi hợp pháp, hoạt động sản xuất và đời sống của người có đất thu hồi. Tăng cường kiểm tra để kịp thời chấn chỉnh, ngăn chặn và xử lý theo thẩm quyền các hành vi vi phạm của các doanh nghiệp, chủ đầu tư, sàn giao dịch bất động sản, doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ môi giới bất động sản, đấu giá quyền sử dụng đất trên địa bàn, không để trục lợi, gây nhiễu loạn thị trường.

Trước đó, ngày 14/1, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Dương Đức Tuấn đã ký ban hành Quyết định số 225/QĐ-UBND phê duyệt cập nhật danh mục các dự án đầu tư xây dựng nhà ở, khu đô thị (đợt 4).

Theo quyết định phê duyệt, danh mục cập nhật gồm 11 dự án đã được chấp thuận chủ trương đầu tư. Trong số này có 4 dự án đang triển khai, dự kiến hoàn thành giai đoạn 2021-2025.

Đó là các dự án: Khu phức hợp Capitaland - Hiền Đức Tây Hồ ở phường Phú Thượng, quận Tây Hồ; dự án khu nhà ở Him Lam Vĩnh Tuy ở phường Long Biên, quận Long Biên; dự án tòa nhà MHD Trung Văn ở phường Trung Văn, quận Nam Từ Liêm và dự án xây dựng nhà ở Ngân hàng BIDV tại khu đô thị mới Nam An Khánh, huyện Hoài Đức.

7 dự án dự kiến hoàn thành giai đoạn sau 2025. Trong đó có 3 dự án dự kiến hoàn thành năm 2026, gồm: Tòa nhà Tincom Pháp Vân (huyện Thanh Trì); dự án Khu chung cư quốc tế Hoàng Thành City - Công trình nhà ở thấp tầng, nhà trẻ và cây xanh (quận Nam Từ Liêm); dự án đầu tư xây dựng khu văn phòng, nhà ở và nhà trẻ tại số 201 phố Minh Khai (quận Hai Bà Trưng).

3 dự án dự kiến hoàn thành năm 2027 gồm: Dự án xây dựng nhà ở tại lô đất NO22, phường Thượng Thanh (quận Long Biên); tòa nhà hỗn hợp dịch vụ thương mại, văn phòng và nhà ở chung cư Đồng Phát (huyện Thanh Trì) và dự án đầu tư xây dựng khu nhà ở thấp tầng để bán và xây dựng công trình thương mại, bãi đỗ xe tại khu đất TQ, thị trấn Trâu Quỳ và xã Dương Xá (huyện Gia Lâm).

Không gian xanh bao gồm cây xanh, mặt nước, công viên và các khu vực công cộng mở, giúp cải thiện vi khí hậu, giảm bức xạ nhiệt và tăng cường sự tương tác giữa con người với thiên nhiên. Tại các dự án nhà ở xã hội, không gian xanh không chỉ là yếu tố trang trí mà còn là một phần không thể thiếu trong quy hoạch tổng thể. Với mật độ xây dựng cao, nhiều dự án tại Hà Nội đã và đang tìm cách tối ưu hóa diện tích xanh nhằm mang lại môi trường sống lý tưởng cho cư dân.

Một trong những dự án tiêu biểu áp dụng mô hình phát triển không gian xanh là Khu đô thị Đặng Xá do Tổng Công ty Viglacera làm chủ đầu tư. Đây là một trong những khu nhà ở xã hội đầu tiên của Hà Nội được quy hoạch bài bản với sự chú trọng đặc biệt đến không gian xanh. Dự án dành một phần lớn diện tích cho công viên, hồ nước và cây xanh, tạo không gian thư giãn và tăng tính kết nối cộng đồng. Bên cạnh đó, việc quy hoạch lối đi bộ xanh, vườn cây nhỏ trong từng khu dân cư giúp cư dân có môi trường sống trong lành hơn.

Với tổng diện tích 69,6ha, dự án dành khoảng 50.000m² cho mặt nước và cây xanh, tạo ra môi trường sống trong lành cho cư dân. Khu đô thị này đã được Hội Kiến trúc sư Việt Nam trao giải thưởng "Kiến trúc xanh Việt Nam 2014", ghi nhận những nỗ lực trong việc phát triển không gian xanh và hạ tầng đồng bộ.

Việc phát triển không gian xanh trong các khu nhà ở xã hội tại Hà Nội không chỉ dừng lại ở quy hoạch cây xanh mà còn mở rộng sang các giải pháp kiến trúc xanh. Một số dự án tiên phong đã áp dụng công nghệ tường xanh, sân thượng xanh và hệ thống thu gom nước mưa để tưới cây. Những biện pháp này giúp tiết kiệm nước, giảm ô nhiễm môi trường và tạo cảnh quan thiên nhiên gần gũi hơn với cư dân.

Bên cạnh những lợi ích môi trường, không gian xanh trong nhà ở xã hội còn mang lại giá trị cộng đồng. Các khu công viên, vườn hoa nhỏ trong khu dân cư trở thành nơi sinh hoạt chung, giúp gắn kết cư dân và xây dựng môi trường sống thân thiện. Điều này đặc biệt quan trọng trong các khu nhà ở xã hội, nơi cộng đồng dân cư đa dạng về thu nhập, nghề nghiệp và lối sống.

Theo chia sẻ với báo Xây dựng, ông Trần Đăng Toàn, Phó Tổng Giám đốc phát triển dự án, Tập đoàn Địa ốc Kim Oanh cho biết, NƠXH đơn thuần và NƠXH xanh nằm ở việc hoạch định pháp lý, tiếp đó là tín dụng đầu ra cho khách hàng. Để một dự án NƠXH thành công thì yếu tố đầu ra là quan trọng nhất. Thế nhưng, hiện nay khách hàng đang vướng vấn đề tài chính khi lãi suất ưu đãi từ Ngân hàng chính sách xã hội đã tăng trong thời gian qua. Mức cho vay đang khó với người có thu nhập thấp dám vay để mua nhà đồng thời các doanh nghiệp rất khó khăn khi lãi suất tăng...

Về tín dụng xanh cho NƠXH, ông Trịnh Tùng Bách, Chuyên gia tư vấn CTX cho hay, các Ngân hàng nước ngoài sẵn sàng cho các CTX hoặc các chủ đầu tư, người mua nhà vay vốn ưu đãi. Tuy nhiên, hành lang pháp lý về tín dụng xanh của nước ta chưa đủ để các ngân hàng thực hiện cho vay.

Theo ông Trịnh Tùng Bách thì chưa có dự án nào vay được vốn xanh. Các Ngân hàng đa phần cho người mua nhà vay vốn ưu đãi thấp hơn 1-2% so với lãi suất thị trường. Còn vay vốn xanh thực sự để phát triển dự án thì hiện nay chưa có. Bản thân chủ đầu tư rất muốn tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi nhưng rất khó khăn, không thể tiếp cận do chưa có hướng dẫn, tiêu chuẩn cụ thể về loại vốn này. Điều này gây ra lãng phí khi có vốn nhưng chủ đầu tư không được sử dụng.

Nếu như chủ đầu tư được tiếp cận nguồn vốn này thì chi phí đầu tư sẽ rẻ hơn. Chỉ cần giảm 1% tiền vay thì chủ đầu tư đã có tiền để đầu tư xanh. Như vậy, phải có cơ chế ưu đãi thì CTX mới phát triển, có ưu đãi khuyến khích trong giai đoạn đầu và tạo dựng thành quy định luật...

Liên quan đến vấn đề trên, đại diện Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thông tin, hiện nay, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đang tham gia tích cực vào Đề án "Đầu tư xây dựng ít nhất 01 triệu căn hộ NƠXH cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021 – 2030" của Chính phủ.

Để tiếp cận được nguồn vốn vay ưu đãi, các doanh nghiệp, nhà đầu tư vào NƠXH cũng phải đảm bảo các tiêu chí “xanh” để đáp ứng được điều kiện vay vốn. Có một thực tế là do kinh phí hạn hẹp, nhiều dự án NƠXH chưa đạt được tiêu chuẩn “xanh” về xây dựng hoặc chưa thật sự quan tâm đến vấn đề này. Trong khi đó, các quy chuẩn, tiêu chuẩn về xây dựng hiện nay ngày càng đặt ra cấp bách về tiêu chuẩn “xanh”. Để thúc đẩy quá trình này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, ngân hàng, doanh nghiệp và người dân.

Mặc dù nhiều dự án đã có sự đầu tư đáng kể vào không gian xanh, vẫn còn nhiều thách thức trong việc mở rộng và duy trì các khu vực này. Một số dự án nhà ở xã hội vẫn gặp khó khăn do quỹ đất hạn chế, áp lực dân số và kinh phí bảo trì không gian xanh. Để khắc phục vấn đề này, các chủ đầu tư và cơ quan chức năng cần có chính sách khuyến khích phát triển không gian xanh bằng cách lồng ghép vào quy hoạch tổng thể, đồng thời tạo ra các mô hình quản lý hiệu quả nhằm đảm bảo duy trì không gian xanh lâu dài.

Ngoài ra, việc tuyên truyền nâng cao nhận thức của cư dân về giá trị của không gian xanh cũng đóng vai trò quan trọng. Nếu cư dân hiểu rõ tầm quan trọng của môi trường xanh, họ sẽ có ý thức giữ gìn và tham gia tích cực vào các hoạt động duy trì cảnh quan như trồng cây, bảo vệ cây xanh và giảm thiểu rác thải.

Nhìn chung, việc phát triển không gian xanh trong các dự án nhà ở xã hội tại Hà Nội đang có nhiều chuyển biến tích cực. Các dự án mới không chỉ quan tâm đến diện tích cây xanh mà còn ứng dụng các giải pháp thiết kế thân thiện với môi trường, giúp cải thiện chất lượng sống của cư dân. Trong tương lai, nếu có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, chủ đầu tư và người dân, không gian xanh trong các khu nhà ở xã hội sẽ tiếp tục được mở rộng và phát triển bền vững, góp phần xây dựng một đô thị xanh, sạch và đáng sống hơn.

Việc phát triển không gian xanh còn có mối liên hệ mật thiết với sự phát triển đô thị thông minh. Khi kết hợp các yếu tố công nghệ hiện đại như hệ thống giám sát chất lượng không khí, tưới tiêu tự động, chiếu sáng năng lượng mặt trời, các dự án nhà ở xã hội sẽ không chỉ xanh hơn mà còn hiệu quả hơn về mặt sử dụng tài nguyên. Nhờ đó, không gian xanh trong đô thị không chỉ mang tính trang trí mà còn có tác động tích cực đến đời sống thực tế của cư dân.

Bên cạnh đó, xu hướng xây dựng không gian xanh trong nhà ở xã hội cũng đang chịu ảnh hưởng từ các mô hình thành phố xanh trên thế giới. Các đô thị như Singapore, Copenhagen hay Vancouver đã thành công trong việc tích hợp không gian xanh vào đời sống đô thị mà vẫn đảm bảo phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Hà Nội có thể học hỏi những mô hình này để phát triển không gian xanh hiệu quả hơn trong bối cảnh đặc thù của mình.

Chính quyền thành phố cũng có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy không gian xanh. Các chính sách hỗ trợ tài chính, ưu đãi thuế cho các dự án phát triển bền vững, hay thậm chí quy định bắt buộc về diện tích cây xanh trong các khu đô thị sẽ góp phần quan trọng vào việc gia tăng diện tích xanh trong các khu nhà ở xã hội. Điều này giúp đảm bảo rằng dù quỹ đất hạn chế, cư dân vẫn có không gian sống chất lượng, hài hòa với thiên nhiên.

Việc bảo vệ và phát triển không gian xanh không chỉ dừng lại ở các dự án nhà ở xã hội mà còn cần sự phối hợp của toàn bộ cộng đồng. Nếu có sự chung tay giữa nhà nước, doanh nghiệp và người dân, các khu nhà ở xã hội sẽ không chỉ là nơi ở đơn thuần mà còn trở thành những cộng đồng đáng sống, nơi con người có thể tận hưởng môi trường xanh ngay giữa lòng đô thị sầm uất.

Phạm Hùng