Nhà Tâm ở dưới chân đê, loanh quanh ngõ tô điểm bằng những bụi tre xanh soi bóng mặt ao nhỏ. Làng yên bình những mái ngói nâu cũ, những tường vôi ngả màu xám được xây từ những năm 80, vuông vuông, nhỏ nhỏ, thành một kiểu kiến trúc nông thôn thời bao cấp đặc thù. Trên lợp ngói hợp tác xã, có phần via lồi ra phía trước. Gian đủ rộng để đặt bộ bàn ghế gỗ hộp và cái tủ búp phê. Trên tủ đặt cái ti-vi màu đời đầu, mà phải nhà nào khá giả thì mới có thể sắm được.
Phía sau là bếp, nối một khoảng sân ra chuồng bò, chuồng lợn, chuồng gà. Lúc nào cũng thấy mẹ Tâm không ngớt việc, nào thái chuối cho bò, nào nấu cám cho lợn. Không gian này có mùi ngai ngái của phân các con vật nuôi và luôn cũng đầy âm thanh: tiếng gà gáy, tiếng lợn kêu, thi thoảng con bò gióng cổ lên gọi bạn.
Tôi thích về nhà Tâm vào tháng Ba, từ triền đê nhìn xuống, hoa bưởi từng cây trắng xoá. Hương ngan ngát trong sương sớm, là đà bay trong không gian thoáng đãng của mùa Xuân muộn mằn.
 |
Hoa bưởi trắng xóa, hương ngan ngát trong sương sớm. |
Chúng tôi gặp nhau trong phòng thi đại học, cho nhau địa chỉ và hẹn nhau; dù đỗ đại học hay không thì vẫn liên hệ nhau như những người bạn tốt. Năm đó, tôi vào giảng đường nhưng Tâm thì không. Cô bạn thiếu đến 2 điểm và cũng chẳng có đăng ký nguyện vọng như bây giờ.
Lại nói một chút về việc thi đại học của thời chúng tôi, ai đỗ đại học là một niềm tự hào không chỉ với cá nhân người đó mà có khi cho cả một dòng họ. Học phải rất giỏi mới có thể có cơ hội bước vào giảng đường (cũng có thể có chạy chọt nhưng cơ bản vẫn giỏi là đa số).
Cũng dễ hiểu, dù hồi đó đất nước đã mở cửa nhưng kinh tế chưa phát triển, các doanh nghiệp nước ngoài chưa vào Việt Nam nhiều, nên cơ hội việc làm rất ít. Hầu hết học đại học ra chỉ xin vào các cơ quan, doanh nghiệp nhà nước, nên đại học chỉ đủ nhu cầu cho những nơi ấy, thậm chí dư nên không ít người thất nghiệp. Nhưng trường đại học được xem là một cơ hội để đổi đời, nhất là con em của các vùng quê.
********
Tâm mạnh mẽ, có phần hiếu thắng. Bạn nói, bạn không bao giờ ngồi yên ở cái làng này, không an phận về làm vợ một anh trai làng rồi suốt ngày hết ra đồng lại về chăm lợn chăm gà rồi vùi đầu vào bếp, rồi có công buổi gì thì rửa bát cho cả họ như mẹ. Năm đầu trượt, Tâm buồn lắm, nhưng vẫn quyết tâm, thua keo này bày keo khác.
Hôm ấy, một ngày tháng Ba, hoa bưởi trắng vườn. Khi tôi đang ngẩn ngơ trước từng chùm hoa bưởi thì Tâm có vẻ thờ ơ: “Có gì đâu mà ngắm? Ở quê hoa nào chả như hoa nào, ở xa về thì háo hức, ở đây mãi thì ngán đến ngang cổ.” Tôi hiểu tâm trạng của bạn. Tôi cũng hiểu sự chán ngán của bạn, nhất là cái khát vọng muốn ra khỏi đây nhưng không thành, bạn chán chường mọi thứ đến thế nào.
Tôi bảo Tâm, ôn thi nếu cần gì, tôi giúp được, tôi sẵn lòng. Cứ mấy tháng, tôi về quê thăm Tâm. Nhưng càng ngày, Tâm càng cố thủ trong nhà, không muốn tiếp xúc với ai, hay gắt gỏng, cãi nhau với em và bố mẹ.
Mùa thi tiếp, Tâm lại trượt. Tôi về động viên bạn, nhưng Tâm cảm giác như cả bầu trời sụp đổ trước mắt. Bạn thét lên: “Tại sao tôi đã làm hết sức mình mà cuộc đời cứ chơi khăm tôi mãi thế? Tại sao?”. Tôi khuyên bạn bình tĩnh, cứ thi tiếp mùa nữa, đừng áp lực gì.
Mùa thi thứ 3, giấc mơ đại học tiếp tục xa tầm với của Tâm. Khi tôi đến, mẹ Tâm nức nở: “Nó bỏ đi rồi cháu ơi, không biết đi đâu. Tiền ít, mà đi xa, không biết thế nào đây, nó có bị làm sao thì bác sống sao nổi?” Tôi chỉ nói với bác, cái Tâm nó mạnh mẽ, không sao đâu bác.
Trong suốt những năm sau đó, tôi vẫn thường về thăm nhà Tâm, mục đích cũng muốn biết bạn đang nơi đâu, cuộc sống thế nào. Mẹ Tâm nói Tâm có gửi thư về nhà, con dấu đóng tên nơi gửi thư đi là ở Bình Dương, nhưng không ghi địa chỉ cụ thể. Tâm chỉ gọn gẽ: “Con ổn, có công việc, mẹ yên tâm.” Chúng tôi đoán rằng cô đang làm công nhân ở một nhà máy nào đó trong đó.
Cũng một ngày tháng Ba, ngày mà vườn bưởi ngập sắc trắng. Những hương sắc quen thuộc mà Tâm từng rất ghét và muốn thoát ra khỏi nó, nhưng vẫn lặng lẽ chờ người trở về, mỏi mòn như thể nếu không về kịp thì mùa Xuân sẽ hết…
********
25 năm trôi qua, tôi chuyển vào Nam sinh sống, không tin tức của người bạn cũ. Một ngày tháng Ba, tôi trở lại vùng quê ấy. Căn nhà cũ đã không còn dấu vết. Vườn bưởi phía trước cũng đã biến mất không tăm hơi. Em trai Tâm xây nhà to lên, mái Thái nhọn nhọn, phô trương cho bằng chị bằng em trong làng. Gian trên, hình ảnh mẹ Tâm với đôi mắt đẹp và buồn đặt trên bàn thờ. Bà mất cũng đã được 6 năm…
Người em kể, đám tang mẹ, vợ chồng Tâm về mang theo hai đứa nhỏ đã hơn 10 tuổi. Chồng người Nam Định, vào Nam làm công nhân, hai vợ chồng chật vật nơi đất khách quê người.
Tôi gọi bạn. Tâm nói rất nhớ tôi, nhớ lắm. Nhớ hình ảnh cậu bạn thư sinh ngẩn ngơ trước vườn hoa bưởi ngày ấy. “Mình chấp nhận số phận rồi cậu. Ước mơ đã bỏ hết lại ở quê nhà và không đủ sức mạnh để mang nó theo nữa. Vẫn cảnh nhà thuê, công việc bấp bênh, nhưng phụ nữ ngoài 40 tuổi, còn cố gì được nữa ngoài việc mong mỏi bình yên. Ở quê, anh có đất có nhà, kiếm thêm ít làm vốn, vài năm nữa bọn tớ trở về.”
Kết thúc cuộc gọi, Tâm nói thêm, quê nhà anh cũng có vườn bưởi rất lớn. Bao nhiêu năm chìm nổi với đời, Tâm mới hiểu hoa bưởi là biểu tượng của sự yên bình, của sự bằng lòng với cuộc sống. “Ít nữa tớ về chăm lại vườn bưởi, cậu tha hồ về nhà tớ mà ngắm. Giá mà tớ chịu hiểu điều năm xưa cậu từng nói, Cứ yêu những gì bình thường bên cạnh chúng ta, cuộc sống luôn dễ chịu.”
Tôi lái xe dọc triền đê về lại Hà Nội, thấp thoáng các làng quê, nhiều cây bưởi nở trắng hoa tháng Ba. Mùa hoa muộn màng đưa tiễn những ngày Xuân tươi đẹp. Tôi, Tâm hay bạn bè, dù cuộc sống, dù số phận mình như thế nào, thì đích đến cuối cùng vẫn là những điều bình thường, bình yên giữ lại cho mình, đó là giấc mơ lớn nhất của chúng tôi!
