VNHS - A Lưới và Nam Đông (Thừa Thiên - Huế) là 2 huyện miền núi có nhiều thành phần dân tộc thiểu số (DTTS) sinh sống như Pa Cô; Tà Ôi; Cơ Tu; Bru-Vân Kiều…Với văn hóa truyền thống đa sắc màu nên có sức hấp dẫn đặc biệt với du khách trong và ngoài nước. Đây là lợi thế để đồng bào DTTS làm đòn bẩy phát triển du lịch miền núi nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống cho chính họ.
Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa phát triển du lịch sinh thái
Nam Đông là huyện miền núi, cách trung tâm TP. Huế 50km về phía Tây Nam. Đây cũng là địa phương có điều kiện tự nhiên môi trường sinh thái rừng núi phong phú, khí hậu trong lành. Đặc biệt hội tụ nhiều văn hóa phong tục tập quán, lễ hội, nhiều món ẩm thực truyền thống được đồng bào các dân tộc Pa Cô, Tà Ôi, Cơ Tu lưu giữ qua nhiều thế hệ. Vì vậy luôn có sức hút đối với du khách thập phương.
Hiện nay, các nguồn vốn hỗ trợ của các chương trình, dự án, chính sách dân tộc đã tiếp thêm sức mạnh để Nam Đông bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào các DTTS. Bên cạnh đó, cũng mở ra cơ hội để Nam Đông phát triển du lịch sinh thái, tạo thêm việc làm tăng thêm thu nhập cho đồng bào và thúc đẩy phát triển về kinh tế xã hội của địa phương.
Ví như, chợ phiên Nam Đông được tổ chức thường kỳ vào chủ nhật của tuần thứ 2 và tuần thứ 4 hàng tháng. Với phương châm lấy văn hóa truyền thống các DTTS làm “đòn bẩy” phát triển du lịch, đơn vị đã tổ chức giao lưu văn nghệ truyền thống; giới thiệu nét ẩm thực đậm nét vùng miền. Với những món ăn truyền thống của người Pa Cô; Tà Ôi; Cơ Tu như gà nướng, cá suối, cơm lam ống tre, bánh nậm, bánh bèo….thu hút được khách thập phương ghé tham quan và thưởng thức. Bên cạnh đó, những sản vật như mật ong, thảo dược từ rừng; hàng mộc mỹ nghệ, thổ cẩm, hàng lưu niệm cũng được bày bán tạo nét riêng biệt của phiên chợ vùng cao mà không nơi nào có được.
Thông qua chợ phiên Nam Đông, những sản vật do đồng bào các DTTS sản xuất ra được nhiều người biết đến hơn. Lượng bán ra cao, nhiều mặt hàng như mật ong, thảo dược..., đã trở thành hàng hóa có giá trị kinh tế cao, giúp đồng bào tăng thêm thu nhập, phát triển kinh tế. Thông qua những buổi biểu diễn quần chúng ở chợ phiên Nam Đông, những nét văn hóa truyền thống được bảo tồn, hồi sinh và phát triển.
Sau gần 3 năm triển khai xây dựng mô hình điểm du lịch cộng đồng thôn Dỗi (xã Thượng Lộ). Với mục tiêu quảng bá con người, văn hóa, ẩm thực truyền thống của Cơ Tu đến với bạn bè trong và ngoài nước, đời sống của người dân nơi đây ngày càng được cải thiện.
Hiện tại, thôn Dỗi, xã Thượng Lộ có 6 homestay được đưa vào hoạt động có hiệu quả. Làm du lịch bằng cách quảng bá văn hóa của dân tộc mình, đồng bào Cơ Tu ở thôn Dỗi đã có việc làm, có thu nhập để cải thiện đời sống.
Ông Lê Nhữ Sửu, Trưởng phòng Văn hóa-thông tin huyện Nam Đông cho biết, ước tính đến cuối năm 2023, lượng khách du lịch đến huyện Nam Đông là hơn 23.000 lượt, doanh thu khoảng 5 tỷ đồng. Theo đánh giá chung, sẽ đạt các chỉ tiêu đề ra theo lộ trình là đến năm 2025 đón khoảng 25.000 lượt khách, doanh thu ước đạt khoảng 11 tỷ đồng. Qua đó góp phần hoàn thành mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Đảm bảo nâng cao thu nhập cho đồng bào
Phát huy lợi thế, nằm ở tiểu vùng khí hậu Đông Trường Sơn mát mẻ; văn hóa truyền thống của đồng bào Pa Cô, Tà Ôi, Cơ Tu…đậm đà bản sắc nên huyện A Lưới (Thừa Thiên Huế) có định hướng phát triển du lịch rất sớm. Từ lâu, A Lưới đã nổi tiếng bởi những sản phẩm làng du lịch cộng đồng, du lịch trải nghiệm, du lịch thắng cảnh.
Từ lợi thế nằm ở tiểu vùng khí hậu Đông Trường Sơn mát mẻ, văn hóa truyền thống đa sắc màu của đồng bào Tà Ôi, Cơ Tu....nên A Lưới có định hướng phát triển du lịch từ sớm.
Tại A Lưới, hoạt động du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng theo xu hướng khám phá, tìm hiểu văn hóa bản địa. Du khách cùng làm, cùng sống và trao đổi trực tiếp với đồng bào các DTTS bản địa. Theo đó, cộng đồng địa phương làm chủ, tham gia vào quá trình phát triển và quản lý, phần lớn lợi ích sẽ thuộc về cộng đồng đồng bào ở các bản làng vùng cao. Đến với A Lưới, du khách sẽ được tìm hiểu về các lễ hội như; Ariêu car, Ariêu ADa... khám phá ẩm thực vùng cao, trải nghiệm những nét phong tục tập quán của đồng bào các DTTS tại những homestay hay trong những phiên chợ vùng cao…
Hiện nay, toàn huyện A Lưới có 5 làng du lịch cộng đồng đang hoạt động. Trong đó, du lịch cộng đồng A Nôr, A Roàng là điểm du lịch vệ tinh kết nối các điểm du lịch trên địa bàn.
Từ nguồn vốn các Chương trình MTQG, cơ sở vật chất phục vụ du lịch, dịch vụ được đầu tư nâng cấp. Cùng với đó, A Lưới triển khai tập huấn cho hàng trăm học viên là người DTTS về nghiệp vụ thuyết minh, ẩm thực, quản lý, điều hành… nhằm hướng tới mục tiêu phục vụ chuyên nghiệp.
Anh Viên Đăng Phú, chủ homestay Hương Danh tại thôn Aka (xã A Roàng) thổ lộ “Mình có làm về mô hình du lịch văn hoá, di sản gắn liền với cộng đồng người Tà Ôi, cụ thể là lưu trú, trải nghiệm, ẩm thực… Mỗi năm đón trên 1.000 lượt khách trong nước và quốc tế. Du lịch đã mang lại cho gia đình nguồn thu hàng trăm triệu đồng mỗi năm, và bà con cũng có công ăn việc làm, thu nhập khoảng 4 - 5 triệu đồng/người/tháng”.
Du lịch phát triển không những giúp gia đình anh Viên Đăng Phú, Chủ homestay Hương Danh tại thôn Aka (xã A Roàng) có thu nhập ổn định mà nhiều lao động là đồng bào Tà Ôi ở địa phương có việc làm và thu nhập khá.
Từ nền tảng sẵn có, cộng với nguồn hỗ trợ từ các chương trình, chính sách dân tộc, ngành du lịch ở A Lưới đã đạt được kết quả như mong đợi. Thông qua hoạt động du lịch, thu nhập bình quân đầu người vùng DTTS và miền núi đã tăng lên, tỷ lệ hộ nghèo giảm sâu. Theo thống kê, từ năm 2021 đến nay, lượng khách đến A Lưới tăng đột biến đạt gần 130.000 lượt, doanh thu khoảng 16,8 tỷ đồng/năm. Tất cả những hộ gia đình làm du lịch đều có thu nhập ổn định, nhiều người dân có việc làm với thu nhập từ 3-5 triệu đồng/tháng.
Bà Lê Thị Thêm, Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin huyện A Lưới cho biết: Từ nguồn kinh phí của Nhà nước, A Lưới đã đầu tư nâng cấp nhiều tuyến đường giao thông, đường điện đến các điểm du lịch trên địa bàn. Bên cạnh đó, huyện đang đẩy mạnh hoạt động quảng bá qua panô, mạng xã hội và website, chuyển tải những hình ảnh đẹp, dịch vụ mới của du lịch A Lưới để quảng bá đến du khách. Thông qua hoạt động của du lịch, những giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào các DTTS được bảo tồn và phát huy giá trị; nguồn thu từ hoạt động du lịch góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, phát triển toàn diện vùng đồng bào DTTS.
Xuân Bắc – Dương Bằng
