Chỉ dẫn địa lý mai vàng Bình Định: Bảo chứng chất lượng và bản sắc vùng trồng

Mai vàng Bình Định – Di sản từ thiên nhiên, kỹ nghệ trồng mai và nét đẹp truyền thống

Nằm trong vùng duyên hải miền Trung, Bình Định được thiên nhiên ưu đãi với địa hình đa dạng từ đồi núi, sườn dốc đến đồng bằng ven biển. Chính điều kiện địa lý đặc thù này đã tạo ra môi trường sinh trưởng lý tưởng cho nhiều loài cây bản địa, trong đó có mai vàng. Từ những cây mai rừng mọc hoang, người dân Bình Định từ bao đời đã biết khai thác, nhân giống, thuần dưỡng và dần nâng tầm thành sản phẩm cây cảnh mang đậm tính nghệ thuật và giá trị văn hóa sâu sắc.

Mai vàng Bình Định không đơn thuần là loại hoa nở mỗi dịp Tết đến xuân về. Đó là biểu tượng của sức sống, sự kiên cường, lòng tự tôn của con người đất võ. Những gốc mai cổ thụ vững vàng trên đất núi, rễ chằng chịt bò nổi trên mặt đất, cành vươn lên đón nắng sớm – tất cả như một bức tranh sống động về sự hòa quyện giữa con người và thiên nhiên. Người dân nơi đây không chỉ chăm mai bằng kỹ thuật, mà còn bằng tâm thế yêu mai như một phần máu thịt của mình.

Mai vàng Bình Định không đơn thuần là loại hoa nở mỗi dịp Tết đến xuân về, đó là biểu tượng của sức sống, sự kiên cường, lòng tự tôn của con người đất võ. - (Ảnh: VOV)

Chính vì điều đó, nghề trồng mai ở Bình Định không dừng lại ở khía cạnh kinh tế, mà còn mang sứ mệnh gìn giữ và phát triển một phần di sản văn hóa. Việc chơi mai, tỉa cành, tạo dáng, uốn thế đều được thực hiện với sự am hiểu sâu sắc về mỹ học truyền thống Á Đông. Mỗi thế mai – từ “trực quân tử”, “thác đổ”, đến “long hồi thủy” – đều là kết quả của quá trình quan sát thiên nhiên, thấu hiểu triết lý sống và sự khéo léo từ đôi bàn tay nghệ nhân. Những nghệ nhân lão luyện thậm chí chỉ cần nhìn vào dáng mọc ban đầu của cây mai con để hình dung trước thế dáng sau này, từ đó định hình cách uốn nắn và chăm sóc suốt nhiều năm.

Sự đặc biệt của mai vàng Bình Định còn nằm ở quy trình trồng trọt và tạo thế rất khác biệt so với các vùng miền khác. Người Bình Định thường gieo hạt giống để tạo cây con thay vì giâm cành như nhiều địa phương. Sau khoảng 9 tháng – thời điểm cây còn non – họ đã bắt đầu đưa cây vào chậu để kiểm soát bộ rễ và định hình dáng cây. Đây là giai đoạn quan trọng đòi hỏi sự cẩn trọng trong việc chọn đất, nước tưới, ánh sáng và đặc biệt là chế độ bón phân theo mùa. Đất được sử dụng thường là đất phù sa sàng kỹ, trộn cùng cát sông và xơ dừa đã xử lý, đảm bảo độ thoáng khí cao, phù hợp cho rễ phát triển mạnh, từ đó giúp hình thành bộ đế chắc khỏe và thẩm mỹ.

Bên cạnh việc lựa chọn giống, kỹ thuật tạo tán cũng là yếu tố làm nên khác biệt của mai vàng Bình Định. Người trồng không dùng dây thép – vật liệu dễ làm tổn thương cây – mà sử dụng cọc và dây lạt tre để định hướng thân và cành. Cách làm này tuy tốn công hơn nhưng lại tạo ra dáng mai mềm mại, tự nhiên và duy trì được vẻ thanh thoát trong suốt quá trình phát triển. Mỗi một cây mai thành phẩm thường trải qua từ 3 đến 10 năm chăm sóc liên tục, từ khi còn là cây con đến lúc trở thành “tác phẩm bonsai sống” được trưng bày dịp Tết hoặc tham gia triển lãm cây cảnh.

Cây Mai vàng Bình Định được các nghệ nhân trưng bày tại triển lãm. - (Ảnh: VOV)

Thẩm mỹ mai vàng Bình Định được đánh giá cao bởi sự cân đối trong hình dáng tổng thể: gốc lớn, rễ nổi, thân chắc, vỏ trơn, chi cành dàn đều theo nhiều tầng. Những cây đẹp còn được điểm xuyết bởi lớp rêu xanh, địa y tự nhiên bám lên thân và rễ – tạo hiệu ứng thị giác cổ kính và giá trị phong thủy cao. Người chơi mai lâu năm thường chọn cây có đủ cả bốn yếu tố “gốc – thân – cành – nụ” theo thứ tự chuẩn mực dân gian. Đặc biệt, nụ hoa mai Bình Định được ưa chuộng bởi khả năng nở đều, không rụng sớm, giữ được màu vàng tươi và mùi thơm đặc trưng cho suốt kỳ nghỉ Tết.

Không dừng lại ở mai truyền thống 5 cánh, người dân nơi đây còn lai tạo thành công nhiều giống mai mới như mai Giảo, Cúc mai với số lượng cánh từ 9 đến 45 cánh, hoa nở chùm lớn, cánh dày, màu đậm, thời gian nở kéo dài. Những giống mới này không chỉ đáp ứng thị hiếu chơi hoa của người dân hiện đại mà còn mở rộng thị trường tiêu thụ, tạo tiền đề đưa nghề trồng mai Bình Định phát triển mạnh mẽ hơn trên cả nước.

Chỉ dẫn địa lý cho mai vàng Bình Định – Khẳng định chất lượng, bảo vệ thương hiệu vùng trồng

Ngày 25/1/2024, Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ KH-CN) ban hành Quyết định số 19/QĐ-SHTT cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00136 cho sản phẩm mai vàng Bình Định. Đây là niềm vui lớn trước thềm năm mới Giáp Thìn 2024 của người trồng mai cảnh ở miền đất võ. Bởi, khi đã được bảo hộ chỉ dẫn địa lý là sản phẩm mai vàng Bình Định có cơ hội bay xa, tăng thêm giá trị và nhất là khẳng định vị thế trên thị trường.

Theo nội dung Giấy chứng nhận, Bản đồ vùng địa danh bảo hộ chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm mai vàng bao gồm 7 huyện, thị xã, thành phố: Phù Mỹ, Phù Cát, Tây Sơn, Tuy Phước, thị xã Hoài Nhơn, thị xã An Nhơn và thành phố Quy Nhơn.

Logo “Mai vàng Bình Định” có 3 màu chủ đạo: màu xanh biển và màu vàng nhạt, vàng và vàng đậm, phông chữ BÌNH ĐỊNH của logo là phông chữ kiểu UTM facebook K&T, màu xanh đậm. Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh có trách nhiệm tuyên truyền, phổ biến và hướng dẫn các tổ chức, cá nhân trồng và kinh doanh sản phẩm cây mai vàng trên địa bàn huyện, thị xã và thành phố của tỉnh thực hiện các quy định quản lý, sử dụng chỉ dẫn địa lý Bình Định.

Đồng thời, cung cấp thông tin về chỉ dẫn địa lý Bình Định cho cây mai vàng nhằm minh bạch hóa thông tin và đảm bảo quyền lợi cho người tiêu dùng, uy tín cho sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý; chủ trì, phối hợp với Sở Công Thương và các tỉnh, thành phố trong cả nước thực hiện kiểm tra, khiếu nại về vi phạm sử dụng chỉ dẫn địa lý Bình Định trên thị trường.

Bà Võ Cao Thị Mộng Hoài, Phó Giám đốc Sở KH-CN Bình Định, với Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý do Cục Sở hữu trí tuệ cấp. - (Ảnh: báo Nông nghiệp và Môi trường)

Theo bà Võ Cao Thị Mộng Hoài, Phó Giám đốc Sở KH-CN Bình Định, Luật Sở hữu trí tuệ cho phép bảo hộ các tài sản trí tuệ dưới nhiều hình thức, như: Nhãn hiệu chứng nhận, nhãn hiệu tập thể, kiểu dáng công nghiệp hoặc các sáng chế, giải pháp… Trong đăng ký bảo hộ về sở hữu công nghiệp, bảo hộ chỉ dẫn địa lý là hình thức có chất lượng cao nhất và yêu cầu khắt khe nhất.

Theo chia sẻ của bà Hoài, để được bảo hộ chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm mai vàng, trước tiên, ngành chức năng Bình Định phải chứng minh được nguồn gốc, xuất xứ của mai vàng là giống bản địa, thứ đến sự chăm chút, đầu tư trí tuệ của các nhà vườn vào từng cây mai.(1)

Chỉ dẫn địa lý không chỉ giúp xác lập thương hiệu vùng trồng, mà còn là công cụ pháp lý để bảo vệ quyền lợi của người sản xuất, phân biệt rõ sản phẩm mai vàng Bình Định với các sản phẩm mai khác trên thị trường. Đồng thời, đây còn là cơ sở để quảng bá, xúc tiến thương mại và nâng cao giá trị xuất xứ cho sản phẩm đặc sản địa phương.

Bảo hộ chỉ dẫn địa lý cho mai vàng Bình Định cũng đồng nghĩa với việc nâng cao giá trị kinh tế cho người trồng và cả chuỗi sản xuất, tiêu thụ liên quan. Mai Bình Định không chỉ hiện diện trong không gian sống của người Việt mà còn có tiềm năng xuất khẩu, tham gia các sự kiện, triển lãm cây cảnh trong khu vực ASEAN và xa hơn nữa. Việc khẳng định thương hiệu vùng trồng giúp người sản xuất chủ động hơn trong định giá sản phẩm, ký kết hợp đồng cung ứng và mở rộng thị trường theo hướng chuyên nghiệp.

Đặc biệt, chỉ dẫn địa lý còn là đòn bẩy để phát triển du lịch sinh thái kết hợp làng nghề tại Bình Định. Nhiều tour du lịch trải nghiệm đã được thiết kế đưa du khách đến thăm vườn mai, nghe nghệ nhân chia sẻ quy trình trồng – chăm – tạo dáng, trực tiếp quan sát kỹ thuật ghép cành, xử lý nụ. Đây là mô hình kinh tế đa giá trị: kết hợp sản xuất nông nghiệp – du lịch – giáo dục – bảo tồn bản sắc, đang ngày càng được tỉnh Bình Định khuyến khích nhân rộng.

Sự thành công của mai vàng Bình Định hôm nay là kết quả của hàng chục năm nỗ lực không ngừng nghỉ từ cộng đồng nông dân, nghệ nhân và chính quyền địa phương. Việc bảo hộ chỉ dẫn địa lý không phải là điểm kết thúc, mà là một bước khởi đầu mới, mở ra hướng đi bền vững hơn cho một loại cây vừa mang giá trị văn hóa sâu sắc, vừa có tiềm năng phát triển thành ngành kinh tế nông nghiệp – cảnh quan hiện đại. Với thế mạnh sẵn có cùng cam kết gìn giữ bản sắc, mai vàng Bình Định chắc chắn sẽ tiếp tục tỏa sáng trên bản đồ hoa cảnh Việt Nam và xa hơn là khu vực quốc tế.

Ghi chú:

1.https://nongnghiepmoitruong.vn/co-hoi-de-mai-vang-binh-dinh-vuon-xa-d375245.html