Theo vòng quay của tạo hóa, cứ đến độ cuối thu đầu đông, tất cả những loài cây đều bắt đầu trút những lớp lá già, tạo nên tiếng thu xào xạc thì Xuyến chi lại rực rỡ, làm sáng bừng những vạt nương, thung sâu nơi cực Bắc. Với năm cánh trắng nhụy vàng, Xuyến chi cho ta cảm giác hoang dại mà rất thơ, như nhắn nhủ cuộc sống đang bắt đầu từ ngay trong gian khó.

Đến với vùng cao nguyên đá, chúng ta thấy Xuyến chi mọc ở mọi nơi, với một sức sống mãnh liệt giữa khắc nghiệt của thiên nhiên. Trên những nương ngô vừa thu hoạch xong, những bờ đá khô trắng Xuyến chi cũng thi nhau leo lên ôm kín. Dưới chân những cánh rừng nghèo xác, Xuyến chi vẫn đua nhau đung đưa dưới làn gió như đang đùa cùng những áng mây trắng lang thang. Cũng như Cúc họa mi ở Hà Nội, Xuyến chi nở đúng hẹn làm tô đẹp cảnh sắc nơi cao nguyên mùa trở rét. Nó như chân rèm cho cảnh sắc hùng vĩ, tạo nền ảnh cho những tín đồ đi phượt thích chụp ảnh.

Người bản địa sực nhớ đến Xuyến chi, khi từ đầu tháng 9 các chàng du mục lỉnh kỉnh cùng với những đàn ong mật xuất hiện. Những ánh nắng yếu ớt lảng bảng rơi trên những vạt rừng, tạo nên màn trình diễn sắc màu huyền ảo. Đêm về, những cơn gió bấc lại rủ những đám mây nô đùa cùng nhau khắp cao nguyên đá. Là thời kỳ để Xuyến chi tiết mật, những con ong mật hối hả, cần mẫn gom từng li mật từ những bông hoa li ti kia, chúng vội vã hối hả với thời gian như thể không nhanh màn đêm ập xuống ngay mất! Guồng quay hối hả của lũ ong qua từng phút, từng ngày để tạo nên hàng ngàn lít mật vàng sánh, món quà chắt lọc từ những khó khăn nhọc nhằn miền cực Bắc dâng đời. Chẳng cần kỳ hoa dị thảo, giữa đại ngàn mênh mông nguyên sơ, hái một bó hoa trang điểm cho góc phòng khách cũng đem đến cho ta cảm giác thư thái, đầy lãng mạn.

          Đến với miền sơn cước đầy sương và gió, ngoài việc thưởng thức những giọt mật ngọt lịm đầu lưỡi, bạn hãy một lần thưởng thức món ngọn Xuyến chi sào tỏi hay ngồi nhâm nhi quanh nồi lẩu với hương vị nồng nồng, hăng hăng của Xuyến chi vừa lạ vừa quen. Người ta còn truyền nhau về khả năng ổn định lượng đường trong máu, giúp giảm lượng đường cho những người bị tiểu đường của loài cỏ dại này mà hiện ít người biết về công dụng của nó. Đến cao nguyên đá mùa này chúng ta nghe thấy tiếng xào xạc của mùa thu, thường xuyên bắt gặp những cơn gió hoang cõng mây trắng ghẹo hoa Xuyến chi. Xuyến chi nở quanh năm nhưng chỉ mùa này rạng rỡ nhất, chỉ mùa này Xuyến chi gom sương gió từ mảnh đất cằn khắc nghiệt mới dâng mật ngọt. Có lẽ đời vẫn vậy, thành công trên gian khó là ngọt ngào nhất và hạnh phúc nhất!

Tiên Dương