VNHS - Theo Sách Đỏ của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN), loài lan hài Việt Nam là loài lan đặc hữu mọc duy nhất ở Việt Nam, trên thế giới không nơi nào có.
Loài hoa lan này sở hữu vẻ đẹp tinh tế hiếm có nên được người chơi lan nhiều nơi săn lùng. Đó hoa Lan hài Việt Nam (danh pháp khoa học: Paphiopedilum vietnamense). Do vẻ đẹp tinh tế của lan hài Việt Nam nên loài lan này thu hút nhiều người thưởng lãm.
Loài lan có vẻ đẹp tinh tế
Với số lượng trong tự nhiên chỉ còn dưới 50 cá thể, năm 2014 Sách Đỏ IUCN xếp lan hài Việt Nam vào phân hạng: CR - Cực kỳ nguy cấp. Điều này có nghĩa là lan hài Việt Nam đang đứng trước nguy cơ cực kỳ lớn sẽ bị tuyệt chủng hoàn toàn ngoài tự nhiên trong tương lai gần.
Vì độ cực kỳ quý hiếm của loài lan này mà nhiều người ví rằng có 'núi tiền' cũng không thể mua nổi bởi lan hài Việt Nam được Chính phủ bảo vệ cực kỳ nghiêm ngặt.
Tại Việt Nam, tỉnh duy nhất tìm thấy lan hài Việt Nam là tỉnh Thái Nguyên (cụ thể tại huyện Đồng Hỷ). Dữ liệu của VNCreatures cho biết, lan Paphiopedilum vietnamense thuộc họ Phong lan Orchidaceae, bộ Phong lan Orchidales, lớp Lan đất. Lan này ra hoa từ tháng 3 đến tháng 4 hàng năm. Cụm hoa có cuống dài đến 15 - 25 cm, mang 1 hoa.
Theo các nhà sinh vật học, lan hài Việt Nam mọc ở độ cao khoảng 550m so với mực nước biển, với phạm vi phân bố (EOO) rất rải rác ước tính là 10km vuông. Cây lan hài Việt Nam có chiều dài từ 15 - 25cm.
Điều đáng nói, loại cây thân thảo sống trên cạn này mọc ở những nơi vô cùng hiểm trở như trong khe đá nứt hoặc hốc ẩm tại các vách đá dựng đứng cao hàng trăm mét gần đỉnh núi thuộc khu rừng nguyên sinh lá rộng, thường xanh, ẩm ướt, rậm rạp; hoặc trên các dãy núi đá vôi kết tinh bị xói mòn cao.
Vì sở hữu vẻ đẹp tinh tế, lạ mắt, cánh hoa to (rộng đến 10 - 12 cm) lại nhiều màu sắc (trắng đến hồng tía) và bền nên lan hài Việt Nam trở thành loài hoa lan vô cùng hấp dẫn đối với người chơi lan quốc tế.Với nhiều sắc màu tinh tế, lan hài Việt Nam khiến nhiều người chơi lan mê mẩn
(Ảnh: Worranittha Koenig/Orchidroots)
Do đó, không ít người đã liều mạng để thu thập loài hoa lan "độc nhất vô nhị" trên thế giới tại Việt Nam để buôn bán kiếm lời. Chính việc thu hái ồ ạt, triệt để (ngay cả khi cây còn nhỏ) để buôn lậu đã khiến loài hoa này rơi vào nguy cơ tuyệt chủng cao.
Loài lan được IUCN bảo vệ nghiêm ngặt
Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) đánh giá, lan hài Việt Nam là loài cực kỳ quý hiếm trên thế giới, tựa như "báu vật của rừng".
Sự phong phú của Paphiopedilum vietnamense đã giảm đáng kể trong những thập kỷ gần đây và xu hướng giảm này vẫn đang tiếp tục do môi trường sống của lan này suy giảm liên tục về diện tích, do nạn thu thập ồ ạt cũng như chất lượng môi trường sống không còn như trước. Số lượng cá thể trưởng thành ít hơn 50 cây và sự suy giảm quần thể rất cao ở mức trên 95% trong ba thế hệ gần đây.
Lan hài Việt Nam ra hoa vào tháng 3-4 hàng năm.
Do đứng trước nguy cơ hoàn toàn tuyệt chủng trong tự nhiên nên lan hài Việt Nam được IUCN liệt kê trong Phụ lục I của Công ước về buôn bán quốc tế các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp (Công ước CITES).
Không những thế, lan hài Việt Nam còn được Chính phủ bảo vệ. Ngày 30-03-2006, Chính phủ ban hành Nghị định số 32/2006/NĐ-CP của Chính phủ: Nghị định về quản lý thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm, trong đó Lan hài được xếp vào NHÓM I: Thực vật rừng, động vật rừng nghiêm cấm khai thác, sử dụng vì mục đích thương mại. Bất cứ hành động thu thập hoặc phá hoại nào đều là phạm pháp.
Không chỉ được bảo vệ môi trường sống, IUCN khuyến khích mọi hoạt động bảo tồn như nhân giống nhân tạo, thu thập hạt giống, theo dõi số lượng cá thể, từ đó nỗ lực bảo tồn loại lan hiếm này trước nguy cơ tuyệt chủng vĩnh viễn.
Hoàng Minh (tổng hợp)
(Nguồn tham khảo: Sách Đỏ IUCN, VN Creatures, Chinhphu.vn)
