Khi đời sống nâng cao, người dân thành thị ngày càng tìm về các loại cây rau rừng vừa sạch, vừa mang hương vị mới lạ để thưởng thức. Một trong những loại rau được nhắc đến nhiều là rau dớn, đặc sản của đồng bào vùng núi rừng Tây Bắc và Tây Nguyên.
Rau dớn thuộc họ dương xỉ, thân và rễ ngắn, mọc bò dài 0,5–1m. Lá có phiến kép dạng lông chim, đầu lá nhọn như ngọn giáo. Nhiều người dễ nhầm rau dớn với cây dương xỉ, nhưng phần đầu ngọn cuộn tròn và lớp lông tơ trắng mỏng trên lá là điểm nhận biết đặc trưng.
 |
Theo người dân địa phương, rau dớn còn gọi là dớn rừng, người Thái gọi là pắc cút. Loại rau này thường mọc tự nhiên ở bờ suối, ven rừng, bờ rào thành từng mảng dưới tán cây. Đặc biệt, sau mỗi trận mưa, rau lại xanh mướt, non mơn mởn báo hiệu mùa thu hái mới. Rau được hái bán với giá 50.000–70.000 đồng/kg, có thể chế biến nhiều món như luộc, xào tỏi, xào bò, làm gỏi, nhúng lẩu, vừa lạ miệng lại giữ được hương vị khác biệt so với rau truyền thống.
Nhận thấy giá trị kinh tế, nhiều hộ dân ở vùng cao đã mở rộng mô hình trồng rau dớn để cải thiện đời sống. Rau dớn trồng khoảng 2 tháng có thể thu hoạch đọt non để bán, sau đó bón phân hữu cơ để cây phát triển nhánh mới. Cuối năm 2019, chị Võ Thị Y (Quảng Nam cũ) quyết định thử sức với loại rau này, cải tạo khu đất trồng hoa màu rồi cùng người thân vào rừng lấy giống. Chị trồng rau thành hàng trên luống, cách nhau 20cm, dựng giàn và phủ lưới để tạo bóng mát, tái hiện môi trường sống tự nhiên cho cây.
Ban đầu, nhiều người không tin tưởng vào hiệu quả kinh tế của rau dớn. Nhưng chị Y kiên trì đầu tư, vừa học hỏi kỹ thuật vừa áp dụng canh tác hữu cơ, không dùng thuốc bảo vệ thực vật để giữ nguyên vị thơm tự nhiên của rau. Rau sinh trưởng nhanh, cho thu hoạch kéo dài liên tục, không cần phải vào rừng hái vất vả như trước đây.
Chị tưới nước 1–2 lần mỗi ngày vào mùa nắng, chú trọng thoát nước mùa mưa để tránh úng cây. Từ diện tích ban đầu hơn một sào, chị đã mở rộng lên hơn bốn sào với tổng vốn đầu tư khoảng 60 triệu đồng. Trung bình mỗi ngày chị thu 10kg rau, bán giá 20.000 đồng/kg, mang lại thu nhập khoảng 60 triệu đồng mỗi năm.
 |
Rau dớn sau khi hái được thương lái thu mua tận vườn rồi phân phối tại địa phương và TP Đà Nẵng. Nhiều người thấy vườn rau xanh tốt và thu nhập ổn định đã tìm đến học hỏi. Tuy nhiên, chị Y cho biết, việc trồng rau dớn không đơn giản như tưởng tượng, cần đất luôn ẩm, có mái che cẩn thận, thoát nước tốt mùa mưa để cây phát triển khỏe mạnh.
Cùng với chị Y, ông Thiện (Đắk Lắk) cũng phát triển mô hình trồng rau dớn rừng, biến loại rau hoang dã thành nguồn thu ổn định. Nhờ đất trồng màu mỡ và chăm sóc đúng kỹ thuật, sau khoảng 2 tháng, vườn rau dớn của ông đã bắt đầu cho thu hoạch.
Rau dớn có đặc tính vươn lên khỏe, chịu hạn tốt vì bản chất là cây rừng nên việc trồng khá đơn giản: chỉ cần lên luống, giâm nhánh xuống đất ẩm là cây bén rễ và phát triển mạnh. Cách chăm sóc chủ yếu là tưới nước, nhổ cỏ, bón phân sinh học, không dùng thuốc bảo vệ thực vật vì cây có sức đề kháng cao.
Ông Thiện mạnh dạn mở rộng diện tích lên 3 sào, trung bình mỗi sào cho khoảng 1 tạ rau mỗi tuần, giá bán dao động 12.000–25.000 đồng/kg tùy thời điểm. Nhờ đó, mỗi năm ông thu hơn 100 triệu đồng, cao hơn nhiều so với các loại rau khác.
 |
Để rau dớn phát triển khỏe mạnh, ông Thiện cho biết cần chọn giống tốt, xử lý đất để loại bỏ mầm bệnh, tưới đủ ẩm và cắt rau đúng thời điểm. Sau một năm, cần nhổ bỏ cây già, trồng cây mới và luân canh để đất không bị mất cân bằng dinh dưỡng.
Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh yếu tố quan trọng không kém là đầu ra cho sản phẩm. Rau dớn có vị hơi hăng, nhảy nhẹ, không phải ai cũng ăn quen nên không bán đại trà ngoài chợ. Thay vào đó, rau được tiêu thụ nhiều tại các nhà hàng, khách sạn – nơi khách hàng tìm kiếm hương vị độc đáo. Sản phẩm của ông chủ yếu bán sỉ cho các mối ở thành phố và luôn được tiêu thụ nhanh chóng.
