Mã số vùng trồng (MSVT) đang được xem là “tấm vé thông hành” cho nông sản Việt Nam tiếp cận thị trường xuất khẩu, đặc biệt là những thị trường khó tính. Tại Thanh Hóa, việc cấp mã số cho các vùng trồng trong những năm gần đây đã mang lại những tín hiệu tích cực. Tuy nhiên, công tác quản lý và duy trì MSVT sau khi được cấp vẫn còn đối mặt với không ít khó khăn.
Để đáp ứng các tiêu chuẩn truy xuất nguồn gốc và nâng cao giá trị hàng hóa, ngành nông nghiệp Thanh Hóa đang đẩy mạnh hỗ trợ nông dân và hợp tác xã xây dựng mã số cho các cây trồng chủ lực. Dù vậy, quá trình thực hiện không hề đơn giản.
Thanh Hóa vẫn còn nhiều vùng sản xuất nhỏ lẻ, quy mô manh mún, trong khi quy định cấp MSVT yêu cầu diện tích tối thiểu 10 ha. Chi phí cấp mã cũng là một rào cản đáng kể đối với người dân và các đơn vị sản xuất. Bên cạnh đó, không phải thị trường xuất khẩu nào cũng yêu cầu bắt buộc MSVT, khiến nhiều doanh nghiệp chưa thực sự quan tâm hoặc còn chần chừ trong việc triển khai.
 |
| Thanh Hóa vẫn còn nhiều vùng sản xuất nhỏ lẻ, quy mô manh mún, trong khi quy định cấp MSVT yêu cầu diện tích tối thiểu 10 ha. |
Một trong những mô hình tiêu biểu tại Thanh Hóa là vùng sản xuất lúa của Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp – điện Thiệu Phúc, xã Thiệu Hóa. Từ năm 2022, HTX đã xây dựng kế hoạch cấp mã số vùng trồng trên diện tích 10 ha, với sự tham gia của khoảng 50 hộ nông dân. Quá trình sản xuất tuân thủ nghiêm ngặt theo quy trình canh tác cải tiến nhằm nâng cao chất lượng hạt gạo.
Để đạt được chứng nhận, HTX đã tổ chức nhiều buổi tuyên truyền về lợi ích của việc xây dựng MSVT và tập huấn kỹ thuật sản xuất cho bà con. Việc ghi chép quá trình bón phân, phun thuốc và thu hoạch được thực hiện đầy đủ. Đặc biệt, HTX yêu cầu sử dụng phân bón hữu cơ và thuốc bảo vệ thực vật nằm trong danh mục cho phép, đồng thời tuân thủ thời gian cách ly trước khi thu hoạch.
Dù áp dụng quy trình mới, nhưng nhờ sự đồng hành chặt chẽ giữa HTX và người dân, vùng sản xuất đã đạt yêu cầu và được cấp MSVT. Tính đến nay, sau gần ba năm duy trì, năng suất đạt 70–72 tạ/ha, cao hơn khoảng 10% so với diện tích sản xuất truyền thống. Đặc biệt, sản phẩm lúa gạo từ vùng được bao tiêu ổn định bởi hai doanh nghiệp lớn là Công ty TNHH Thực phẩm công nghệ cao Tâm Phú Hưng và Công ty TNHH Lương thực Thuần Dũng.
Tuy nhiên, theo ông Trương Văn Tuấn – Giám đốc HTX, duy trì MSVT không kém phần gian nan so với việc xây dựng ban đầu. Một trong những thách thức lớn là giữ vững ý thức sản xuất của người dân theo đúng quy trình. Ngoài ra, tình trạng mạo danh sản phẩm gạo mang mã số vùng trồng của HTX trên thị trường cũng đang gây ảnh hưởng không nhỏ đến uy tín và chất lượng thương hiệu.
“Chúng tôi rất mong các cơ quan chức năng có biện pháp xử lý nghiêm các hành vi vi phạm để bảo vệ giá trị sản phẩm và chứng nhận đã được cấp,” ông Tuấn chia sẻ.
Bất cập trong quản lý sau cấp mã
Không chỉ riêng Thiệu Hóa, một số vùng sản xuất tại Thanh Hóa cũng gặp khó khăn trong khâu quản lý sau khi được cấp mã. Việc không ghi chép đầy đủ nhật ký canh tác, thiếu lưu trữ hồ sơ truy xuất nguồn gốc hay không tuân thủ quy trình chung giữa các hộ trong vùng khiến chất lượng sản phẩm thiếu đồng đều.
Để khắc phục tình trạng này, ngành nông nghiệp tỉnh đã triển khai nhiều biện pháp như đẩy mạnh chuyển đổi số, chuẩn hóa từ giống, quy trình canh tác đến khâu thu hoạch và bảo quản. Các địa phương được yêu cầu tổ chức sản xuất theo hướng an toàn, liên kết sản xuất và có hợp đồng bao tiêu.
Bên cạnh đó, các vùng vi phạm quy định hoặc không duy trì chất lượng sản phẩm sẽ bị xử lý theo đúng Quyết định số 3156/QĐ-BNN-TT ngày 19/8/2022 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường), bao gồm việc đình chỉ hoặc thu hồi mã số đã cấp.
Theo thống kê của Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh, trong 6 tháng đầu năm 2025, toàn tỉnh Thanh Hóa đã cấp mới 13 MSVT với tổng diện tích 120,18 ha. Tính đến thời điểm hiện tại, toàn tỉnh có 121 vùng trồng được cấp mã, tương ứng với hơn 1.125 ha.
Nhờ có mã số vùng trồng, hơn 553.000 tấn rau quả đóng hộp và 150 tấn gạo đã được xuất khẩu theo đường chính ngạch trong nửa đầu năm. Điều này cho thấy vai trò ngày càng quan trọng của MSVT trong việc khẳng định chất lượng và truy xuất nguồn gốc nông sản.
Nhằm tạo nền tảng vững chắc cho việc cấp mã, tỉnh đã xây dựng 17 vùng sản xuất tập trung cấp tỉnh và 55 vùng cấp cơ sở, với tổng diện tích hơn 4.000 ha nông sản đạt chứng nhận VietGAP. Các địa phương cũng tích cực đăng ký bảo hộ chỉ dẫn địa lý, xây dựng nhãn hiệu và thương hiệu cho nông sản đặc trưng, đồng thời áp dụng các quy trình sản xuất tiên tiến bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm.
Việc cấp và quản lý mã số vùng trồng không chỉ phục vụ nhu cầu xuất khẩu, mà còn là bước đi tất yếu trong xây dựng nền nông nghiệp hiện đại, minh bạch và bền vững. Tuy nhiên, để công tác này phát huy hiệu quả, rất cần sự vào cuộc đồng bộ từ cơ quan quản lý, doanh nghiệp đến từng người nông dân.
