Thị trấn Pagosa Springs nằm dưới chân dãy núi Rocky nổi tiếng không chỉ bởi khung cảnh nên thơ mà còn nhờ vào dòng suối nước nóng bí ẩn, được Tổ chức Kỷ lục Guinness ghi nhận là suối địa nhiệt sâu nhất hành tinh. Dù thiết bị đo đã dừng lại ở độ sâu hơn 300 mét, đáy suối vẫn chưa được phát hiện. Và cũng chính từ lòng đất sâu ấy, một phần năng lượng của trái đất đang được tận dụng để tạo ra mô hình trồng trọt bền vững giữa mùa đông khắc nghiệt.
 |
| Hơi nước bốc lên từ suối nước nóng ngầm lớn nhất thế giới, nằm tại thị trấn Pagosa Springs. Ảnh: Nina Riggio/The Washington Post. |
“Tôi nghĩ đây là một điều kỳ diệu mà nhiều người dân địa phương cũng chưa hiểu hết,” Laura Hamilton – thành viên ban điều hành của tổ chức phi lợi nhuận Geothermal Greenhouse Partnership (GGP) chia sẻ.
Tổ chức này điều hành ba nhà kính mái vòm nằm ngay cạnh dòng suối nóng. Bên trong, các loại rau gia vị như rau mùi, xạ hương, hương thảo, oregano, rau mùi tây, húng quế... phát triển xanh tốt quanh năm. Một cây sung lớn vươn cành dưới mái vòm trong suốt, nơi ánh sáng tự nhiên lọc qua đầy dịu nhẹ. Nhưng điều kỳ diệu nhất lại nằm dưới các lối đi lát gạch: một hệ thống sưởi sử dụng nước nóng địa nhiệt được dẫn từ giếng sâu của thị trấn.
Vào mùa đông, hệ thống sử dụng nước nóng để làm ấm một mạng lưới ống dẫn nước đặt dưới nền nhà kính. Nhờ đó, không gian bên trong luôn giữ được nhiệt độ ổn định, giúp cây trồng phát triển bình thường dù bên ngoài trời rét dưới 0°C.
“Mục tiêu của chúng tôi là xây dựng một mô hình nông nghiệp bền vững, đáp ứng nhu cầu lương thực của cộng đồng địa phương quanh năm,” Hamilton nói.
 |
| Các nhà kính hình vòm sử dụng nguồn nước nóng tự nhiên được khai thác từ giếng địa nhiệt ở Pagosa Springs. Ảnh: Nina Riggio/The Washington Post. |
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, nhiều quốc gia đang tìm kiếm mô hình nông nghiệp bền vững hơn. Trồng trọt trong nhà kính là một trong những giải pháp đang được quan tâm vì giúp mở rộng mùa vụ, giảm chi phí vận chuyển và tránh được sự thất thường của thời tiết.
Tuy nhiên, hình thức này cũng bị chỉ trích do tiêu tốn nhiều năng lượng. Theo các nghiên cứu, việc trồng cà chua trong nhà kính thông thường có thể tạo ra lượng khí nhà kính gấp sáu lần so với trồng ngoài trời, phần lớn do phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch để sưởi ấm và chiếu sáng.
Trong bối cảnh đó, nhà kính địa nhiệt nổi lên như một giải pháp trung hòa giữa hiệu quả sản xuất và bảo vệ môi trường.
“Nhà kính địa nhiệt sử dụng trực tiếp nhiệt từ lòng đất để sưởi ấm, giúp giảm đáng kể tiêu thụ năng lượng và lượng phát thải CO₂,” chuyên gia Gina Marie Butrico – đồng tác giả nghiên cứu về nông nghiệp nhà kính tại Iceland – nhận định.
Không chỉ sử dụng năng lượng tái tạo, hệ thống còn cho phép tái chế nước sưởi ấm, càng tăng tính bền vững. Điều này giúp giảm tới 80% chi phí vận hành – vốn thường đổ vào hệ thống sưởi – của một nhà kính thông thường.
 |
| Trồng cà chua trong nhà kính địa nhiệt. Ảnh: Nina Riggio/The Washington Post. |
Iceland từ lâu đã đi đầu trong việc tận dụng nguồn địa nhiệt. Từ những năm 1920, quốc gia Bắc Âu này đã bắt đầu sử dụng năng lượng địa nhiệt để sưởi ấm nhà kính. Đến nay, khoảng 90% sản lượng cà chua và rau quả của nước này được trồng trong các nhà kính dùng địa nhiệt.
Thổ Nhĩ Kỳ cũng đang phát triển mạnh mô hình này, với nhiều cơ sở rộng hàng chục nghìn mét vuông chuyên sản xuất cà chua.
Tại Mỹ, tiềm năng địa nhiệt cũng rất lớn, đặc biệt tại các bang miền Tây. Tuy nhiên, theo bà Marit Brommer – Giám đốc điều hành Hiệp hội Địa nhiệt Quốc tế, hiện toàn nước Mỹ mới chỉ có khoảng 44 nhà kính ứng dụng địa nhiệt. Và tổng tỷ lệ năng lượng địa nhiệt trong cơ cấu năng lượng quốc gia chỉ chiếm chưa đến 0,5%.
Nguyên nhân chủ yếu đến từ chi phí đầu tư ban đầu quá cao. Việc khoan giếng sâu và lắp đặt hệ thống dẫn nước nóng ngầm đòi hỏi chi phí hàng trăm nghìn USD.
“Tại Pagosa Springs, dù đã có sẵn cơ sở hạ tầng, chúng tôi cũng phải mất nhiều năm mới có thể huy động đủ tài chính để triển khai hệ thống,” Hamilton cho biết.
Một ví dụ điển hình khác là gia đình nông dân Garnette Edwards tại Boise, Idaho. Năm 1926, ông nội bà đã khoan giếng sâu 400m để xây dựng nhà kính địa nhiệt thương mại đầu tiên tại Mỹ. Thời đó, chi phí khoan chỉ khoảng 1,5 USD/foot. Hiện nay, với mức giá thiết bị và nhân công tăng vọt, một giếng tương tự có thể tiêu tốn đến 100.000 USD.
“Chi phí đầu tư cao khiến nhiều người nản lòng, đặc biệt nếu thời gian hoàn vốn kéo dài quá 10–15 năm,” kỹ sư nông nghiệp John Bartok nhận định.
 |
| Ảnh: Nina Riggio/The Washington Post. |
Dù chi phí cao, mô hình nhà kính địa nhiệt vẫn được đánh giá là một hướng đi đầy tiềm năng để đảm bảo an ninh lương thực, đặc biệt tại các vùng nông thôn, miền núi.
Tại Pagosa Springs – một thị trấn nhỏ chỉ có hai cửa hàng tạp hóa – hơn 10% dân cư đang đối mặt với tình trạng thiếu lương thực. Các gia đình phải lựa chọn giữa thực phẩm tươi và những nhu cầu thiết yếu khác.
“Giá thực phẩm cao khiến nhiều người không thể mua được rau tươi. Có những hôm, hàng dài người đứng chờ nhận đồ tại ngân hàng thực phẩm,” bà Katherine Solbert – Chủ tịch tổ chức hỗ trợ lương thực địa phương – chia sẻ.
Dự án nhà kính của GGP không chỉ là nơi trồng rau. Một phần sản lượng được dành tặng cho các trường học, trung tâm dưỡng lão, và bếp ăn cộng đồng. Một nhà kính vận hành từ năm 2017 do tình nguyện viên chăm sóc. Hai nhà kính mới đang được cải tạo – một phục vụ nghiên cứu thủy canh và mô hình nuôi trồng kết hợp (aquaponics), một dành cho người dân thuê đất trồng rau với mức phí hợp lý.
Cô giáo tiểu học Kelle Bruno cho biết học sinh của cô được đến thăm nhà kính hai tuần một lần, học về cách trồng rau và bảo vệ môi trường. “Trẻ em không chỉ được học kiến thức mà còn hiểu được sự kết nối giữa thiên nhiên và cuộc sống hàng ngày.”
Dù còn nhiều rào cản về chi phí và chính sách, các chuyên gia cho rằng địa nhiệt vẫn là giải pháp nông nghiệp đáng đầu tư. Việc chính quyền Mỹ duy trì các khoản tín dụng thuế cho năng lượng địa nhiệt sau Đạo luật Giảm Lạm phát (IRA) là một tín hiệu tích cực, dù một số chính sách ưu đãi cho hộ dân đã bị cắt bỏ.
“Địa nhiệt không chỉ giúp trồng rau giữa mùa đông mà còn góp phần xây dựng hệ thống thực phẩm tự chủ, giảm phụ thuộc vào chuỗi cung ứng bên ngoài,” bà Brommer nhận định. “Đây là cơ hội cho các cộng đồng nhỏ, các nông dân bản địa và cả những vùng lạnh giá như Alaska hay Montana.”
Pagosa Springs chỉ là một ví dụ, nhưng nó cho thấy khi con người biết tận dụng tài nguyên thiên nhiên một cách thông minh, mọi giới hạn của thời tiết đều có thể vượt qua. Và từ suối nước nóng sâu thẳm dưới lòng đất, những hạt giống hy vọng cho một nền nông nghiệp bền vững đang dần nảy mầm.
