Đôi điều về chữ Tâm và Tầm
Trong các thú chơi nghệ thuật, chơi cây cảnh có lẽ là một trong những thú chơi “công phu” nhất theo đúng ý nghĩa nội hàm của cụm từ này. Tâm sự của người chơi cây cảnh hiện nay thường hướng tới việc chơi cây cảnh như thế nào để có ý nghĩa nhất cho mình, cho đời và cho nghề chơi ngày càng được xã hội tôn vinh. Với những trăn trở đó, tôi xin mạnh dạn trao đổi với các bạn về chữ “tâm” và chữ “tầm” trong thú chơi cây cảnh nghệ thuật. Theo tôi, chữ "tâm” ở đây được thể hiện ở sự giao hòa giữa người với cây, cây với người và cao hơn là mối quan hệ giữa những người chơi với nhau.
Như chúng ta đã biết việc tạo ra được một tác phẩm cây cảnh nghệ thuật đẹp phải đạt được 3 yếu tố cơ bản là: “Cổ”, “Kì”, “Mĩ”. Để đạt được một trong những yếu tố nêu trên, người làm cây phải tốn rất nhiều công sức, thời gian và tiền bạc cho tác phẩm của mình. Hơn nữa, người nghệ sĩ cần phải gửi vào cây cái hồn của mình cùng sự kiên nhẫn không thể thiếu của người được gọi là “dưỡng trí”. Vậy mà trên thực tế có người không hiểu, vì “chơi ngông” hay vì thiếu hiểu biết mà đang tâm hành xử một cách thô bạo với những cây cảnh đã đạt tới tuổi thọ “bách niên thảo". Một lần tôi được bạn bè cho biết có một đại gia là người mới bước vào làng chơi tậu được 2 cây sanh cổ có tuổi đời gần 100 năm. Tôi vội vàng rủ anh bạn là người cũng đang sở hữu đôi sanh cổ thuộc hàng “báu vật” do cha ông để lại tới nhà đại gia nói trên để tận mắt chiêm ngưỡng tác phẩm của người xưa. Khi tới nơi, cả tôi và anh bạn đã vô cùng sửng sốt khi thấy 2 “cụ sanh” đã được phẫu thuật hoàn toàn bộ cành già và ngọn của cây. Trước mắt tôi là 2 gốc cây cụt lủn với bộ rễ quằn quại ôm lấy phiến đá khiến tôi toát mồ hôi. Nhìn những vết cắt trên cành cây giờ đây nhựa đã thôi không chảy nhưng chúng bết lại bầm tím như huyết đọng. Anh bạn tôi cất tiếng hỏi chủ nhân thì nhận được câu trả lời tỉnh queo vô cảm rằng: “Các cụ xưa không biết chơi nên làm cành cong queo quá, tôi mua có 30 triệu sợ gì mà không cắt”. Tôi hỏi tiếp: “Vậy anh định làm cành thế nào?”. Chủ nhân trả lời rất lạc quan rằng “Đợi mầm rồi cắt giật”. Anh bạn tôi thì thầm nửa mỉa mai, nửa đau xót. ‘ Tính kinh tế có khi có lời đấy vì mua có 2 cây bây giờ lại chả đến 7,8 cây à”. Ông chủ vội tiếp lời: “Vâng, những cành này dâm xuống có khi lại được mấy cây cỡ trung”. Một cảm giác đắng đót lan khắp người, tôi rủ anh bạn ra về mặc cho chủ nhân ra sức mời ở lại để chia sẻ kinh nghiệm làm cây. Do nôn nóng hoặc thiếu hiểu biết vị chủ nhân đó đã làm cái việc can thiệp thô bạo vào quy trình sinh trưởng của cây và phá hỏng một tác phẩm mà bao tâm huyết của nghệ nhân đã hun đúc, gửi gắm trong đó. Anh bạn tôi tâm sự rằng, nếu người làm ra hai cây sanh nói trên còn sống và chứng kiến sự việc trên không hiểu sẽ đau lòng đến đâu! Tôi chợt nhớ đến chuyện mà công luận gần đây hay nhắc tới rất nhiều khi chúng ta đang làm hỏng các di tích lịch sử bằng cách tôn tạo, tu sửa nững di tích đó một cách thiếu khoa học như việc thay cột gỗ bằng cột xi măng ở một ngôi chùa cổ, hay thay ngói. Trở lại câu chuyện về cây thì việc làm trên cũng làm ta thấm buồn, nhưng khi tìm hiểu thêm về nguyên nhân sâu xa của nó ta lại càng thấy buồn hơn, đó chính là câu chuyện nhân tình thế thái, là cách hành xử của những người chơi cây với nhau. Sự việc là như thế này... Chính anh bạn tôi do quá bức xúc đã đi tìm sự thật vì sao 2 cây sanh cổ có giá trị lịch sử và thẩm mĩ như vậy lại bị hủy hoại một cách dễ dàng và vô tâm đến thế. Nguyên nhân lại cũng thật vô cùng đơn giản là sự đố kị trong nghề chơi với nhau mà một nhóm người do không mua được 2 tác phẩm trên cùng nhau “hợp đồng tác chiến” khuyến khích người chủ mới cắt bỏ bộ cành của nó với lý do “ không đẹp, nếu để thì cây không có giá trị”. Người mới chơi do hiểu biết hạn chế, dễ bị mê hoặc và đi đến quyết định sai lầm mà có lẽ nhiều năm sau chưa chắc đã sửa chữa được. Hai cây sanh đó 2 năm sau được “ cải cách”những vẫn là 2 cái “phôi” cây già. Vì quá già nên việc nảy mầm ở những phần cần thiết tạo cành cho cây không có và nó cứ tồn tại như một bằng chứng sống làm cho chủ nhân luôn cảm thấy ân hận, xót xa. Tiền bạc mất có thể tìm lại được song việc bị chê cười, bị mất cảm hứng chơi thì khó có thể tìm lại. Vậy lương tâm của ai đó có bị cắn rứt không? Tôi nghĩ rằng có đấy. Những người đam mê thú chơi cây có kinh nghiệm thì nhận xét rằng: Người chơi sau chỉ cần giữ được nét đẹp của người chơi trước thì cũng đã là nghệ nhân rồi. Câu nói ấy thật đúng với nghề chơi cũng như tâm tình của người chơi. Việc bảo tồn, trân trọng những giá trị văn hóa truyền thống trong chơi cây cảnh nghệ thuật như là thước đo về tâm đức của người chơi cây. Nói như vậy không có nghĩa là cứ mua cây về chơi rồi “bảo tồn”, giữ nguyên hình nguyên dạng của nó là điều kiện bắt buộc. Như vậy thì cây sẽ thiếu dấu ấn cá nhân của người chơi cũng như tính đa dạng của các dáng cây. Do đó, ngoài chữ tâm ta cũng cần phải có chữ “tầm” trong thú chơi tao nhã này. Có người cho rằng bỏ nhiều tiền bạc ra sưu tầm những cây có tiếng trong thiên hạ mang về vườn nhà mình sẽ có “tầm”, quan niệm như vậy chưa đủ. Người chơi cây muốn đạt được chữ “tầm” trước hết phải trang bị cho mình vốn hiểu biết về loại hình nghệ thuật này. Những kiến thức về loại cây, kiểu dáng, độ tuổi và quá trình sinh trưởng của cây là những điều mấu chốt. Việc giữ nguyên vẹn dáng thế, cành tán của cây hay chỉnh sửa cho phù hợp cần phải được nghiên cứu một cách thấu đáo. Đó chính là lí do mà nhiều người chơi “nổi tiếng” nhưng thiếu “tầm” phải trả học phí quá cao khi gia nhập làng chơi. Và tất nhiên cũng có nhiều người chơi dù bỏ ra không thật nhiều tiền vẫn có được các tác phẩm đẹp và được mọi người nể phục. Xã hội ngày càng phát triển, việc tạo ra các sản phẩm công nghệ cao đang làm thay đổi rất nhiều cuộc sống vật chất của chúng ta, thú chơi cây cảnh chắc chắn sẽ tồn tại và phát triển song hành cùng thời đại vì đó là món ăn tinh thần khó chán nhất một khi bạn đã bước vào làng chơi. Tuy nhiên việc chơi như thế nào để thể hiện được sự tinh tế và nét đẹp văn hóa là cái đích mà ắt hẳn người yêu cây cảnh nào cũng đều mong muốn đạt được. Để kết thúc bài viết này, tôi xin được trích câu nói của Harry Tomlinson trong tác phẩm nổi tiếng (Bonsai - The Art of Life: Bonsai - Nghệ thuật của cuộc sống): “Cây cảnh nghệ thuật sẽ làm thay đổi cuộc sống của bạn bằng sự nhân ái và đức tính nhẫn nại của chính bạn"
Ths. Đỗ Thanh
Tin mới


Đồng Tháp: Biến phế phẩm thành tài nguyên, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn

Xây dựng Đề án trồng trọt giảm phát thải: Hướng đi bài bản vì mục tiêu phát triển bền vững đến năm 2030
Tin bài khác

Nông nghiệp Bắc Ninh: Hướng tới tương lai xanh bền vững

Hội Nông dân TP. Hải Phòng: Đẩy mạnh chuyển đổi số trong nông nghiệp

Hội nghị toàn quốc đánh giá kết quả xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021–2025
Đọc nhiều

Cốm làng Vòng: Từ món quà quê dân dã trở thành nghề chính của cả một làng ở Hà Nội

Nhà vườn Phạm Huế: Đam mê cây xanh và triết lý “chung một cội nguồn”

Nhà vườn An Hiên: "Tinh hoa đệ nhất nhà vườn" xứ Huế

Hành trình săn lùng và vận chuyển cây sanh cổ thụ từ An Giang ra Hà Nội

Người xưa dạy: Chọn cây hợp mệnh để giữ khí nhà, vượng tài, an thân

Người xưa dặn con cháu nên trồng 3 loại cây này ở hướng Thanh Long

Nghệ nhân Nguyễn Văn Vân và cây xanh quê trăm tuổi: Dấu thời gian in trên gân rễ

Từ chiếc lá tưởng như bỏ đi, nữ nhân viên văn phòng khởi nghiệp với nước rửa chén sinh học

Giữ hồn đá cổ, tôn vinh bonsai nghệ thuật tại khu vườn của nghệ nhân Hưng Yên

"Đất lành chim đậu" và 4 loài vật mang lại may mắn khi xuất hiện tình cờ trong nhà

Hà Nội cho phép xây dựng công trình tạm phục vụ sản xuất, du lịch trên đất nông nghiệp bãi sông

Cập nhật quy định kiểm dịch: Thông tư số 28/2025/TT-BNNMT có hiệu lực từ ngày 1/7/2025

Sửa đổi quy trình đánh giá sản phẩm OCOP theo Quyết định 1489/QĐ-TTg mới nhất

Thay đổi đơn vị hành chính: Doanh nghiệp cần cập nhật để không bị gián đoạn hoạt động

Vì sao nhiều người trồng cây cảnh được một thời gian là cây héo chết?

Hướng dẫn cập nhật địa chỉ người nộp thuế theo địa giới hành chính mới

Hà Nội sẽ dừng sản xuất, nhập khẩu sản phẩm nhựa sử dụng một lần từ năm 2031

Ngôi nhà cổ bằng gỗ quý trị giá 3.000 tỷ đồng: Trăm năm không mục, vẫn tỏa hương như mới

Văn Phú – Đèo Cả đề xuất Đại lộ cảnh quan ven sông Hồng

Lạng Sơn siết chặt quản lý vật tư nông nghiệp, đảm bảo vụ mùa thắng lợi

Cây cũng biết hù dọa: 16 loài thực vật kỳ quái nhất thế giới

Một trong “tứ đại quốc khuyển" từng giúp vua Lê đánh giặc, nay là giống chó quý hiếm

Nông dân đất Tổ đổi đời nhờ giống quả quen thuộc, xuất khẩu cả sang Anh - Mỹ

Một công ty phân bón muốn phát hành gần 9 triệu cổ phiếu lấy tiền trả nợ và mở văn phòng, thị giá giảm 54% trong 7 tháng

Bắp cải tí hon: Giống rau "ngoại" đắt đỏ luôn bán chạy tại siêu thị Việt

"Cá nổi trắng ao" và câu chuyện tìm giải pháp để trở thành "vua cá Koi" Hải Phòng

Người xưa quan niệm nên trồng 5 loài cây này trong nhà, lộc vào như nước

Phát hiện nhiều dấu tích và cổ vật tại di tích Tháp đôi Liễu Cốc

Nghề làm bánh đa nem Thổ Hà được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Những loại cây trồng quanh nhà “gắn liền phúc khí”, dân gian cho rằng không nên chặt bỏ

Thiên đường sen và thung lũng hoa giữa lòng Thủ đô

Hành trình săn lùng và vận chuyển cây sanh cổ thụ từ An Giang ra Hà Nội

Nghệ nhân Nguyễn Văn Vân và cây xanh quê trăm tuổi: Dấu thời gian in trên gân rễ

Hướng dẫn quy trình nuôi động vật hoang dã đúng pháp luật và đầy đủ thủ tục

Nghe nghệ nhân Dũng Coca chỉ cách khai thác duối tự nhiên về làm cảnh
