Sáng 26/6, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung đã chủ trì buổi làm việc với Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cùng các đơn vị liên quan về việc xây dựng Đề án sản xuất trồng trọt phát thải thấp giai đoạn 2025 – 2030. Đây không chỉ là một nhiệm vụ chuyên môn, mà còn là bước khởi đầu quan trọng để ngành trồng trọt Việt Nam chuyển mình theo hướng xanh hơn, bền vững hơn, phù hợp với các cam kết quốc tế về khí hậu mà Việt Nam đã đặt ra tại Hội nghị COP26. Thứ trưởng khẳng định, mục tiêu xây dựng một đề án tổng thể nhằm đồng bộ hóa các hoạt động từ trung ương đến địa phương, biến mục tiêu giảm phát thải trong trồng trọt từ ý tưởng thành hành động thực tiễn.
 |
| Thứ trưởng Hoàng Trung làm việc với các đơn vị của Bộ Nông nghiệp và Môi trường về vấn đề giảm phát thải trong trồng trọt. - (Ảnh: mae.gov.vn) |
Trên thực tế, ngành trồng trọt Việt Nam đã từng bước áp dụng các phương pháp sản xuất theo hướng giảm phát thải, tuy nhiên mới dừng lại ở những dự án, mô hình quy mô nhỏ, thiếu tính hệ thống, chưa có khuôn khổ pháp lý rõ ràng và chưa có công cụ đo lường phát thải một cách hiệu quả. Điều này khiến cho việc triển khai đồng bộ, kiểm soát và đánh giá hiệu quả các chương trình, chính sách gặp nhiều khó khăn. Nhận thức của người dân, doanh nghiệp và cả đội ngũ cán bộ cơ sở về sản xuất trồng trọt giảm phát thải còn hạn chế, trong khi đây lại là yếu tố then chốt quyết định sự thành công của một chiến lược dài hơi.
Theo Thứ trưởng Hoàng Trung, sản xuất trồng trọt phát thải thấp cần được nhìn nhận không chỉ như một yêu cầu chuyên môn kỹ thuật, mà còn là trách nhiệm với thế hệ mai sau và với cộng đồng quốc tế. Việc giảm sử dụng phân bón hóa học, hóa chất bảo vệ thực vật, thay đổi tập quán canh tác, sử dụng giống chất lượng cao, tưới tiêu tiết kiệm và tận dụng phế phụ phẩm trong sản xuất sẽ là hướng đi chính để đạt được mục tiêu kép: vừa giảm chi phí sản xuất, nâng cao thu nhập, vừa giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Ông đặc biệt nhấn mạnh vai trò của công cụ MRV – đo đếm, báo cáo và thẩm định lượng phát thải, cần được xây dựng bài bản, có cơ sở khoa học rõ ràng và được quốc tế công nhận, để làm căn cứ pháp lý triển khai đến từng địa phương.
 |
| Theo Thứ trưởng Hoàng Trung, sản xuất trồng trọt phát thải thấp cần được nhìn nhận không chỉ như một yêu cầu chuyên môn kỹ thuật, mà còn là trách nhiệm với thế hệ mai sau và với cộng đồng quốc tế. - (Ảnh: mae.gov.vn) |
Hiện nay, mới chỉ có chương trình sản xuất 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp ở Đồng bằng sông Cửu Long được phê duyệt và triển khai. Trong khi đó, tổng diện tích lúa toàn quốc là hơn 7 triệu ha, và có đến hơn 1 triệu ha cây ăn quả cùng hàng triệu ha cây công nghiệp khác đang cần được đưa vào quy trình chuyển đổi. Thứ trưởng cho rằng, việc xác định rõ các đối tượng cây trồng ưu tiên là cần thiết. Trước mắt, cần tập trung vào cây lúa – loại cây vừa chiếm tỷ lệ lớn, vừa có khả năng giảm phát thải methane đáng kể nếu thay đổi kỹ thuật canh tác như áp dụng tưới ướt – khô xen kẽ, sử dụng phân hữu cơ vi sinh, giảm lượng đạm vô cơ…
Để triển khai hiệu quả, Đề án cần đặt ra các mục tiêu cụ thể đến năm 2030. Theo dự thảo được bà Nguyễn Thị Thu Hương, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật trình bày, mục tiêu đến năm 2030 là giảm ít nhất 30% tổng lượng khí methane (CH4) và giảm ít nhất 10% lượng phát thải khí nhà kính từ trồng trọt so với năm cơ sở 2020. Diện tích áp dụng các biện pháp canh tác giảm phát thải dự kiến đạt tối thiểu 2,5 triệu ha, ưu tiên triển khai tại các vùng sản xuất hàng hóa tập trung. Ngoài ra, đề án cũng hướng tới việc xây dựng cơ sở dữ liệu phát thải khí nhà kính trong trồng trọt theo từng loại cây, vùng sinh thái và biện pháp kỹ thuật; từ đó hình thành nền tảng cho việc phát triển thị trường carbon trong lĩnh vực nông nghiệp.
 |
| Bà Nguyễn Thị Thu Hương, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đã trình bày về một số mục tiêu đang được dự thảo của Đề án sản xuất trồng trọt phát thải thấp giai đoạn 2025 – 2030. - (Ảnh: mae.gov.vn) |
Cũng theo dự thảo, một trong những nhiệm vụ then chốt là xây dựng hệ thống tài liệu truyền thông để phổ biến kiến thức về sản xuất trồng trọt phát thải thấp cho cộng đồng nông dân. Các hoạt động đào tạo, tập huấn sẽ được tổ chức rộng rãi nhằm nâng cao năng lực cho cán bộ kỹ thuật, khuyến nông và nông dân tại các địa phương. Bên cạnh đó, Đề án cũng yêu cầu Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật phối hợp với các viện nghiên cứu, trường đại học để xây dựng và chuẩn hóa quy trình canh tác giảm phát thải phù hợp với từng loại cây trồng, từng vùng sinh thái, nhằm bảo đảm tính khả thi và hiệu quả thực tế.
Giáo sư – Tiến sĩ Nguyễn Hồng Sơn, Giám đốc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, cho rằng, cần có đánh giá cụ thể với khả năng hấp thụ/phát thải của các đối tượng để có lựa chọn phù hợp.
Ví dụ như so sánh cây ngắn ngày với cây dài ngày, cây trồng nước với cây trồng cạn hay đánh giá theo tổng diện tích canh tác, khối lượng phân bón sử dụng…
Về quy trình canh tác, ông Nguyễn Hồng Sơn cho rằng mỗi biện pháp cần xem xét ứng dụng cho từng khu vực, cây trồng cụ thể, tránh áp dụng đồng loạt nhưng không hiệu quả: “Ví dụ tưới ướt khô xen kẽ thì áp dụng ở đâu?”.
Ngoài lãnh đạo Viện VAAS, các đại biểu tham gia buổi làm việc cũng có ý kiến liên quan đến việc tận dụng phế phụ phẩm trong nông nghiệp, sản xuất các loại than sinh học đơn giản, yêu cầu vừa phải.
Bên cạnh đó, cần xây dựng hệ thống theo dõi, cập nhật, đánh giá hiệu quả cho từng vụ, từng năm để có thể đưa ra các chỉ đạo, điều chỉnh kịp thời.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt, việc thay đổi nhận thức về sản xuất trồng trọt phát thải thấp là vô cùng quan trọng. Thứ trưởng Hoàng Trung nhấn mạnh, Việt Nam đã và đang nỗ lực trong định hướng này, nhưng cần truyền thông mạnh mẽ hơn nữa để người dân hiểu rõ rằng sản xuất giảm phát thải không chỉ là trách nhiệm với quốc gia, với NDC (Đóng góp quốc gia tự quyết định), mà còn là hướng đi hiệu quả để tiết kiệm chi phí, tăng hiệu quả kinh tế và nâng cao thương hiệu nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Khi người nông dân cùng đồng hành với cơ quan quản lý trong việc thực hiện mục tiêu giảm phát thải, ngành trồng trọt Việt Nam sẽ tạo ra sức hút mạnh mẽ đối với các tổ chức quốc tế, các quỹ khí hậu và đối tác phát triển. Đặc biệt, khi thị trường carbon trong nông nghiệp được thiết lập, nông dân có thể được trả công cho chính hành động bảo vệ môi trường của mình – điều tưởng như xa vời nay có thể thành hiện thực.
Thực hiện thành công Đề án sản xuất trồng trọt phát thải thấp không chỉ giúp Việt Nam đạt được mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính, mà còn mở ra cánh cửa mới cho sự phát triển nông nghiệp bền vững. Đây là cơ hội để tái định vị ngành trồng trọt trong chuỗi giá trị toàn cầu, từ một ngành tiêu thụ nhiều tài nguyên và phát thải cao, trở thành một ngành chủ động hấp thụ carbon, đóng góp tích cực vào quá trình chống biến đổi khí hậu toàn cầu. Với quyết tâm chính trị cao, sự vào cuộc đồng bộ của các cấp, ngành và sự đồng hành của người dân, Đề án này sẽ là tiền đề vững chắc để ngành nông nghiệp Việt Nam bước vào kỷ nguyên xanh, hiện đại và có trách nhiệm hơn với tương lai.
Phạm Hùng
