Người chơi cây cảnh chân chính, theo đúng nghĩa Đông phương, không phải chỉ là người sưu tầm hay tạo dáng cây. Họ là người thấu hiểu thiên - địa - nhân hòa hợp. Họ tìm trong dáng trực, dáng hoành, dáng huyền... không chỉ sự đẹp mắt, mà là biểu tượng của nhân cách: cây vươn lên là chí khí, cây nghiêng là uyển chuyển, cây già là từng trải, cây khắc khổ là nhẫn nại.
Họ chơi cây như Tô Đông Pha thưởng trà – thong dong, ung dung, chẳng cầu kỳ mà lại thâm thúy. Họ uốn cây như Tử Nha thả câu – kiên nhẫn, lặng lẽ, mà mỗi động chạm đều chứa đầy dụng ý. Họ ngắm cây như Đào Uyên Minh ngắm cúc – không vì danh, không vì lợi, mà chỉ vì lòng yêu cái thanh cao, mộc mạc.
 |
| Cây cảnh Nhật Bản. |
Người chơi cây phong lưu, không nhất thiết phải là bậc quyền quý, nhưng ắt phải là người có phẩm chất quý phái. Họ sống không vội vã, mỗi bước đi là khoan thai, mỗi cử chỉ là điềm đạm. Họ nói ít nhưng sâu, nhìn ít nhưng thấu. Đôi bàn tay có thể chai sần vì chăm cây, nhưng ánh mắt thì luôn lấp lánh sự từng trải. Họ hiểu đạo lý trong từng gốc mai, từng tán thông, từng thế ngũ phúc quần tụ hay long giáng, hổ phục.
Phong lưu của người chơi cây là phong lưu của bậc nho nhã: họ có thể không ăn mặc cầu kỳ, nhưng luôn gọn gàng, thanh sạch. Có thể không sống trong lầu son gác tía, nhưng không gian sống luôn thanh tịnh, hài hòa, nơi gió lùa qua cửa tre, khói trà quấn lấy nhành xanh. Họ sống không phô trương, nhưng ai tiếp xúc đều sinh lòng kính trọng. Họ có tài, có học, có tâm – và có cái đạo làm người trong từng thế cây họ tạo.
 |
| Cây bonsai lựu. |
Cây họ chơi không chỉ để nhìn, mà để dạy. Dạy con cháu biết kiên nhẫn, biết sống đẹp. Dạy hàng xóm hiểu thế nào là hòa khí, là hiền đức. Như Gia Cát Lượng trồng vườn nuôi chí, người chơi cây cũng lấy vườn làm nơi luyện tâm. Như Lâm Tắc Từ từng nói: "Tĩnh tọa thường tư kỷ, nhàn đàm mạc luận nhân" – họ biết lắng nghe mình hơn là phán xét người.
 |
| Nghệ nhân Nhật Bản. |
Và như thế, người chơi cây cảnh đạt tới cảnh giới phong lưu không chỉ là người biết thưởng thức cái đẹp, mà là người sống đẹp. Mỗi thế cây họ tạo ra là một biểu hiện của đạo, mỗi gốc cây họ nuôi dưỡng là một phần bản ngã được gọt dũa, hoàn thiện.
Chơi cây cảnh, suy cho cùng, là một hình thức tu hành trong thế tục. Không cần áo cà sa, không cần kinh kệ, chỉ cần một tâm hồn rộng mở, một tấm lòng nhẫn nại, và một khát vọng tìm về sự hài hòa với thiên nhiên.
Và đó, chính là đạo của người chơi cây cảnh.
