Sếu đầu đỏ sắp về Thảo Cầm Viên Sài Gòn: Cánh chim quý giữa nỗ lực phục hồi di sản sinh thái Tràm Chim

Thảo Cầm Viên Sài Gòn sắp tiếp nhận 6 cá thể sếu đầu đỏ, một loài chim quý hiếm bậc nhất Đông Nam Á, từ Vườn thú Nakhon Ratchasima (Thái Lan). Đây là bước khởi đầu quan trọng trong nỗ lực phục hồi đàn sếu tại Vườn quốc gia Tràm Chim (Đồng Tháp), nơi từng là “ngôi nhà” của hàng trăm cá thể sếu vào cuối thế kỷ trước.

Những con sếu sẽ được chăm sóc, theo dõi sức khỏe tại Thảo Cầm Viên trước khi được thả trở lại môi trường bán tự nhiên tại Đồng Tháp. Đây là một phần của Đề án bảo tồn và phát triển sếu đầu đỏ giai đoạn 2022–2032 do UBND tỉnh Đồng Tháp khởi xướng, với mục tiêu đến năm 2032 sẽ có ít nhất 100 cá thể sếu sinh sống tại Tràm Chim, trong đó tối thiểu 50 cá thể có khả năng sinh sản tự nhiên.

Sếu đầu đỏ về Vườn quốc gia Tràm Chim kiếm ăn (ảnh chụp năm 2019) - (Ảnh: Nguyễn Hoài Bảo).

Sếu đầu đỏ biểu tượng của sự thanh cao và thủy chung

Sếu đầu đỏ (Antigone antigone), hay còn gọi là sếu Sarus, là loài chim cao nhất thế giới với chiều cao lên đến 1,8m và sải cánh rộng gần 2,5m. Chúng nổi bật với phần đầu và cổ trụi lông đỏ rực, biểu tượng của sự cao quý, lòng trung thành và hòa hợp thiên nhiên trong văn hóa nhiều nước châu Á.

Từng có thời điểm, sếu đầu đỏ hiện diện đông đảo tại vùng đất ngập nước Tràm Chim. Theo ghi nhận, vào năm 1991, đàn sếu tại đây lên tới hơn 1.000 cá thể. Tuy nhiên, do biến đổi khí hậu, suy giảm môi trường sống và sự thay đổi thảm thực vật tự nhiên, số lượng sếu dần suy giảm. Đến năm 2020, Tràm Chim không còn ghi nhận cá thể nào bay về.

Trước nguy cơ sếu đầu đỏ biến mất hoàn toàn tại Việt Nam, chính quyền Đồng Tháp đã bắt tay với nhiều đơn vị bảo tồn trong nước và quốc tế. Trong đó, Thảo Cầm Viên Sài Gòn đóng vai trò then chốt trong việc tiếp nhận, chăm sóc, nhân giống sếu non được chuyển từ Thái Lan, nơi hiện đang thực hiện thành công chương trình bảo tồn sếu với mô hình nuôi bán hoang dã.

Theo kế hoạch, từ năm 2024–2028, Việt Nam sẽ tiếp nhận 30 cá thể sếu 6 tháng tuổi từ Thái Lan. Giai đoạn 2028-2032, các cá thể trưởng thành sẽ được thả về môi trường tự nhiên, song song với việc phục hồi hệ sinh thái, đặc biệt là đồng cỏ năng – nguồn thức ăn chính của sếu.

Điều đáng mừng là cuối năm 2024, kiểm lâm Tràm Chim đã phát hiện 7 con sếu đầu đỏ quay về. Đây là tín hiệu tích cực cho thấy môi trường sinh thái nơi đây đang dần được khôi phục và hấp dẫn trở lại đối với loài chim biểu tượng này.

Giấc mơ hồi sinh từ đôi cánh đỏ

Hành trình đưa sếu trở lại Tràm Chim không chỉ là một chương trình bảo tồn sinh học mà còn là nỗ lực khôi phục một phần ký ức văn hóa của người miền Tây. Với sự chung tay của các tổ chức quốc tế, cơ quan bảo tồn trong nước và cộng đồng, giấc mơ “sếu bay về Đồng Tháp Mười” đang dần thành hiện thực.

Mỗi cá thể sếu trở về không chỉ làm sống lại một loài quý hiếm, mà còn là minh chứng cho khả năng con người có thể sửa chữa, hàn gắn những tổn thương đã gây ra cho thiên nhiên.

Vườn quốc gia Tràm Chim nằm tại huyện Tam Nông, tỉnh Đồng Tháp, là khu đất ngập nước rộng hơn 7.000 ha, được công nhận là Khu Ramsar thứ tư của Việt Nam và thứ 2.000 của thế giới. Nơi đây từng được ví như “Đồng Tháp Mười thu nhỏ”, là nơi cư trú của hơn 230 loài chim, trong đó có nhiều loài quý hiếm như sếu đầu đỏ, giang sen, bồ nông chân xám...

Mỗi năm vào mùa khô, khi những thảm cỏ năng trổ bông rực rỡ cũng là lúc sếu đầu đỏ thường bay về Tràm Chim để tìm bạn tình và làm tổ. Hình ảnh đôi sếu sải cánh trong ánh chiều vàng đã trở thành biểu tượng sinh thái đặc trưng, gợi nhớ vẻ đẹp thanh bình và hồn hậu của miền Tây sông nước.