Gia Lai là địa phương có nhiều lợi thế để phát triển nông nghiệp. Trong thời gian qua, tỉnh đã chú trọng tới các mô hình nông nghiệp công nghệ cao, quy mô lớn. Năm 2024, Gia Lai đặt mục tiêu kim ngạch xuất khẩu đạt 750 triệu USD. Với nhiều yếu tố thuận lợi như giá các mặt hàng nông sản chủ lực tăng cao, thị trường được mở rộng, kim ngạch xuất khẩu của tỉnh đã 'về đích' sớm trước hai tháng.
Vườn ươm giống chanh dây của Công ty cổ phần Quốc tế Thông Đỏ.
Chia sẻ với Tạp chí điện tử Việt Nam Hương Sắc, ông Đoàn Ngọc Có - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) tỉnh Gia Lai cho biết, Gia Lai là tỉnh có diện tích đất tự nhiên là 1.551.013 ha, đứng thứ 2 cả nước. Tổng diện tích nhóm đất nông nghiệp của tỉnh là 1.407.709 ha (trong đó có 837.643 ha đất sản xuất nông nghiệp). Tỉnh Gia Lai có 2 cao nguyên (cao nguyên Pleiku và cao nguyên Kon Hà Nừng) đất đỏ bazan màu mỡ, được thiên nhiên ưu đãi là điều kiện thuận lợi và là nguồn lực quan trọng trong phát triển sản xuất nông, lâm nghiệp. Cùng với đó, Gia Lai có khí hậu nhiệt đới gió mùa cao nguyên, trong năm chia làm 2 mùa: mùa mưa và mùa khô.
Với đặc thù là tỉnh có diện tích tự nhiên rộng, điều kiện về khí hậu, thổ nhưỡng phù hợp cho phát triển nông nghiệp quy mô lớn. Có thể khẳng định, tỉnh Gia Lai có nhiều tiềm năng và dư địa để phát triển nông nghiệp. Tỉnh Gia Lai chú trọng các mô hình nông nghiệp công nghệ cao, quy mô lớn. Điều đó đã được thể hiện rõ trong Quy hoạch tỉnh Gia Lai thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quyết định số 1750/QĐ-TTg ngày 30/12/2023 của Thủ tướng Chính phủ); Quy hoạch sử dụng đất tỉnh, huyện đến năm 2030 và Kế hoạch sử dụng đất giai đoạn 2021 - 2025, giai đoạn 202 - 2030. Bên cạnh đó, Gia Lai đã triển khai quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết.
Ông Châu Văn Hận (thôn Cát Tân, xã Ia Bang) đón khá nhiều thương lái đến đặt vấn đề ký hợp đồng thu mua sầu riêng
Điển hình, Gia Lai đã ban hành danh mục dự án kêu gọi đầu tư trên địa bàn tỉnh, nhất là các dự án nông nghiệp công nghệ cao (Quyết định số 382/QĐ-UBND ngày 09/6/2022 của UBND tỉnh; Quyết định số 633/QĐ-UBND ngày 18/11/2020 của UBND tỉnh). Ban hành các chính sách ưu đãi đầu tư theo Luật Công nghệ cao; Thu hút đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn theo Nghị định số 57/2018/NĐ-CP; Bảo hiểm nông nghiệp theo Nghị định số 58/2018/NĐ-CP; Liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ sản phẩm theo Nghị định số 98/2018/NĐ-CP; triển khai Chính sách tín dụng theo Nghị định số 55/2015/NĐ-CP, Nghị định số 116/2018/NĐ-CP Sửa đổi Nghị định số 55/2015/NĐ-CP về tín dụng, v.v… Ngoài ra, tỉnh còn ban hành các kế hoạch phát triển chuyên ngành: Trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, lâm nghiệp; cơ cấu ngành, chuyển đổi cây trồng…
Theo ông Đoàn Ngọc Có khẳng định, nhờ ứng dụng công nghệ cao mà có thể thấy các sản phẩm nông nghiệp của Gia Lai luôn được các đối tác đón nhận. Đến nay, những sản phẩm nông sản nói chung và đặc biệt là sản phẩm từ nông nghiệp công nghệ cao của tỉnh Gia Lai đã được xuất khẩu đi nhiều nước trên thế giới. Điển hình như cà phê công nghệ cao đã xuất khẩu đi 60 nước trên thế giới. 9 tháng đầu năm 2024, giá trị xuất khẩu cà phê của tỉnh đạt hơn 550 triệu USD. Bên cạnh đó, trái cây ứng dụng công nghệ cao cũng đã được xuất khẩu đi thị trường Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc, New Zealand, EU, Mỹ… với giá trị xuất khẩu đạt 150 triệu USD.
Tác giả bài viết, TS. Hồ Minh Sơn và NB Đặng Hưởng chụp ảnh lưu niệm trong chuyến thăm, làm việc với Sở NN&PTNT tỉnh Gia Lai
Gia Lai hiện có hơn 100.000 ha cà-phê, sản lượng hơn 315.000 tấn/năm; hơn 7.700 ha hồ tiêu, sản lượng hơn 23.300 tấn/năm; hơn 84.000 ha cao su với sản lượng mủ khô hơn 79.000 tấn/năm; hơn 30.000 ha trái cây các loại; gần 80.000 ha sắn với sản lượng hơn 1.611.000 tấn/năm… cùng nhiều loại nông sản khác là nguồn nguyên liệu phong phú cho chế biến và xuất khẩu hàng nông sản của tỉnh. Qua đó, các mặt hàng nông sản của tỉnh Gia Lai đang dần khẳng định được uy tín, chất lượng trên thị trường thế giới. Bên cạnh cà-phê, ba năm gần đây xuất khẩu trái cây nói chung và các mặt hàng chanh dây nói riêng đạt được kết quả khả quan. Bình quân mỗi năm, ngành hàng trái cây xuất khẩu đạt kim ngạch 120-150 triệu USD.
Hiện nay, Gia Lai có hơn 255.600 ha cây trồng các loại sản xuất theo hướng tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, 4C, Organic, Rainforest Alliance, FLO (chiếm 43,1% tổng diện tích gieo trồng toàn tỉnh), trong đó, gần 60.000 ha được chứng nhận đạt các tiêu chuẩn. Toàn tỉnh đã được cấp 227 mã số vùng trồng với diện tích 9.668 ha và 38 mã số cơ sở đóng gói với tổng công suất đóng gói khoảng 1.500-1.700 tấn quả tươi/ngày, chủ yếu là trái cây xuất khẩu sang Trung Quốc, Australia, New Zealand, Hoa Kỳ...
Bên cạnh đó, một số loại trái cây tươi của Gia Lai như: Sầu riêng, chuối, chanh dây…đã đủ các tiêu chuẩn để xuất khẩu chính ngạch vào thị trường lớn trên thế giới, trong đó có các thị trường khó tính như châu Âu, Nhật Bản.
Chia sẻ với chúng tôi, bà Đào Thị Thu Nguyệt - Phó Giám đốc Sở Công thương cho biết Gia Lai có khoảng 30 doanh nghiệp tham gia xuất khẩu sang gần 50 quốc gia. Trong đó, thị trường châu Âu chiếm khoảng 60% tổng kim ngạch xuất khẩu của tỉnh với các mặt hàng như cà-phê, sản phẩm gỗ, trái cây chế biến; thị trường châu Á chiếm khoảng 30% với các mặt hàng: cao su, cà-phê, sản phẩm gỗ; còn lại là các thị trường khác.
một vườn sầu riêng bắt đầu cho thu hoạch của người dân tại Gia Lai
Như vậy, với tiềm năng, thế mạnh trong nông sản xuất khẩu, những năm qua, lãnh đạo tỉnh Gia Lai chủ trương xây dựng các chương trình thúc đẩy xuất khẩu nông sản địa phương. Gia Lai đã triển khai Ðề án "Phát triển sản xuất rau, hoa và cây ăn quả đến năm 2030, định hướng đến năm 2040". Mục tiêu là mở rộng diện tích cây ăn quả lên và đạt khoảng 100.000 ha vào năm 2040. Gia Lai cũng khuyến khích doanh nghiệp và cá nhân đầu tư xây dựng để đa dạng hóa sản phẩm chế biến sâu, không chỉ phục vụ thị trường nội địa mà còn hướng đến xuất khẩu sang các thị trường phát triển như EU, Mỹ, Australia và Nhật Bản.
Cà-phê cũng là mặt hàng chủ lực chiếm gần 80% tổng kim ngạch xuất khẩu của tỉnh. Mặt khác, nhằm thúc đẩy ngành hàng cà-phê phát triển, tỉnh đã triển khai nhiều kế hoạch, chính sách hỗ trợ, khuyến khích các doanh nghiệp nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.
Trong đó, ngành nông nghiệp tỉnh đang đẩy mạnh triển khai lựa chọn giống cây trồng, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật theo hướng hữu cơ để áp dụng vào sản xuất nhằm bảo đảm chất lượng nông sản; đồng thời, canh tác các loại cây trồng chủ lực theo tiêu chuẩn Rainforest Alliance, GlobalGAP, 4C, Organic, FLO… gắn với truy xuất nguồn gốc nhằm tăng tính minh bạch cho sản phẩm, đáp ứng được yêu cầu của các nước nhập khẩu.
Với việc đẩy mạnh áp dụng công nghệ tưới tiết kiệm nước nhằm nâng cao năng suất, ứng phó với biến đổi khí hậu; tiếp tục nghiên cứu đưa cơ giới vào sản xuất cà-phê để giảm chi phí đầu vào; nỗ lực xây dựng mã số vùng trồng để đẩy mạnh xuất khẩu. Mặt khác, tổ chức tốt liên kết sản xuất gắn với truy xuất nguồn gốc, thực hiện tốt quy định chống phá rừng của EU, quảng bá thương hiệu, tìm kiếm thị trường mới. Gia Lai là địa phương sẽ giữ ổn định diện tích cà-phê ở mức 100-110.000 ha và phấn đấu đến năm 2030 có 80% diện tích cà-phê sản xuất theo các tiêu chuẩn.
Cafe vẫn là nguồn xuất khẩu chủ lực của tỉnh Gia Lai
Có thể thấy, trong suốt thời gian qua, ngành Công thương Gia Lai không ngừng đẩy mạnh công tác cập nhật thông tin thị trường, xây dựng kế hoạch thúc đẩy xuất khẩu, tăng cường công tác xúc tiến thương mại…giúp các doanh nghiệp chủ động xây dựng kế hoạch phát triển, mở rộng thị trường.
Hiện nay, EU đã chính thức ban hành Quy định về chống mất rừng (viết tắt là EUDR), áp dụng cho bảy nhóm hàng hóa nhập khẩu vào thị trường này. Việt Nam có ba nhóm ngành bị tác động chính, đó là gỗ, cao su và cà-phê.
Kể từ năm 2023, Gia Lai là địa phương đã chủ động, tích cực trong việc thích ứng với quy định của EU. Các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh đã chủ động rà soát chuỗi cung ứng, phối hợp chặt chẽ với các bên liên quan trong chuỗi, nhất là mạng lưới tư thương, các nông hộ - những người cung cấp nguyên liệu đầu vào cho doanh nghiệp, nhằm đáp ứng các yêu cầu của EUDR, bao gồm yêu cầu về truy xuất nguồn gốc, tuân thủ các quy định trong chuỗi, và vị trí của thửa đất sản xuất.
Đặc biệt, các doanh nghiệp xuất khẩu đã chủ động tìm hiểu, nắm bắt yêu cầu về EUDR, có sự thay đổi hoặc điều chỉnh chuỗi cung hiện tại của mình để đáp ứng đầy đủ các yêu cầu của EUDR. Tập trung ưu tiên cho việc xây dựng các chuỗi cung nguyên liệu có chứng chỉ bền vững. Các doanh nghiệp, hợp tác xã, nông hộ tại tỉnh Gia Lai đã xây dựng các tổ chức, mô hình liên kết sản xuất cà-phê bền vững, có chứng nhận để thực thi quy định chống phá rừng của EU. Cà-phê vẫn là cây trồng chủ lực của Gia Lai với diện tích hơn 100.000 ha trải rộng ở 10 huyện, thành phố. Trong đó, gần 60.000 ha cà-phê được sản xuất theo các tiêu chuẩn VietGAP, 4C, Organic...Ðến thời điểm này, phần lớn cà-phê của tỉnh nằm ở "vùng an toàn" so với quy định của EU.
Gia Lai xác định cơ cấu hàng hóa xuất khẩu nhóm hàng nông sản, chiếm tỷ trọng hơn 83% trong tổng kim ngạch xuất khẩu; nhóm hàng lâm sản, hàng khác chiếm tỷ trọng 15%; tiếp tục phát triển các mặt hàng xuất khẩu chủ lực như cà-phê nhân, tiêu hạt, hạt điều, mủ cao su và thúc đẩy mở rộng mặt hàng tiềm năng: Cà-phê rang xay, cà-phê hòa tan, hoa quả đóng hộp, nước ép trái cây, các sản phẩm OCOP đạt tiêu chuẩn 3-4 sao; định hướng thị trường xuất khẩu là các quốc gia đã ký kết FTA với Việt Nam; khai thác triệt để Hiệp định CPTPP, EVFTA, RCEP, UKVFTA với trọng tâm tìm kiếm thị trường cho hàng nông sản chủ lực: Cà-phê nhân, cà-phê bột, hồ tiêu, hạt điều, cao su, sắn lát, hoa quả.
Ông Phạm Văn Bình - Giám đốc Sở Công thương Gia Lai nhận định để thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu, toàn ngành Công thương triển khai nhiều hoạt động để thúc đẩy xuất nhập khẩu như tích cực mời gọi, vận động, hỗ trợ doanh nghiệp tham gia tìm kiếm thị trường xuất khẩu theo chương trình, sự kiện xúc tiến thương mại của Bộ Công thương và các đơn vị khác; tăng cường tập huấn, đào tạo ứng dụng thương mại điện tử vào hoạt động xuất khẩu; hỗ trợ doanh nghiệp ứng dụng công nghệ thông tin thực hiện xúc tiến thương mại trực tuyến và tham gia các sàn giao dịch thương mại điện tử quốc tế; giới thiệu, quảng bá sản phẩm tại hội chợ, triển lãm quốc tế chuyên ngành và đa ngành dưới nhiều hình thức. Song song đó, Sở Công thương tăng cường công tác tuyên truyền phổ biến kiến thức về Hội nhập kinh tế quốc tế cho công chức, doanh nghiệp, người lao động thông qua nhiều hình thức. Cụ thể, chú trọng tuyên truyền tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, biện pháp bảo hộ mậu dịch, hàng rào kỹ thuật của các nước nhập khẩu đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam; các cam kết trong từng lĩnh vực hàng hóa cụ thể để doanh nghiệp nắm quy định về sản phẩm tại thị trường các nước đối tác tham gia Hiệp định. Cùng với đó, Sở Công thương cũng phối hợp các đơn vị thuộc Bộ Công thương, các tổ chức xã hội nghề nghiệp tổ chức các hội nghị, hội thảo, toạ đàm, tập huấn về các Hiệp định thương mại tự do trong một số lĩnh vực, điển hình: Thuế, quy tắc xuất xứ, đầu tư, dịch vụ, hải quan, phòng vệ thương mại, sở hữu trí tuệ, nông, lâm, ngư nghiệp, lao động, môi trường thông qua các hình thức phù hợp, đẩy mạnh sử dụng môi trường kỹ thuật số hoặc đăng tải tài liệu trên các trang thông tin điện tử của cơ quan nhằm tăng khả năng tiếp cận của doanh nghiệp, đồng thời bảo đảm tính tương tác, hiệu quả, tiết kiệm...
Với việc đưa mô hình nông nghiệp công nghệ cao, quy mô lớn vào thực tế đã giúp cho các doanh nghiệp, hợp tác xã, nông hộ ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất. Minh chứng trên thực tế thấy rõ nhất là một số bộ phận người đồng bào dân tộc thiểu số đã vươn lên làm giàu từ sản xuất nông nghiệp, nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao…
Minh Sơn – Đặng Hưởng
