 |
| Bồ công anh còn có nhiều tên gọi khách như: Rau bồ cóc; Diếp hoang; Diếp dại; Mót mét; Mũi mác; Diếp trời; Rau mũi cày, Phắc bao, Lin hán, Lằy mắy kìm. |
Bồ công anh (tên khoa học Taraxacum officinale) có nguồn gốc từ châu Âu và châu Á, sau đó lan rộng sang Bắc Mỹ và các châu lục khác. Tại Việt Nam, cây mọc hoang nhiều ở các vùng núi phía Bắc và Tây Nguyên, nhưng những năm gần đây được đưa vào trồng để khai thác giá trị dược liệu và thực phẩm. Bồ công anh còn có nhiều tên gọi khách như: Rau bồ cóc; Diếp hoang; Diếp dại; Mót mét; Mũi mác; Diếp trời; Rau mũi cày, Phắc bao, Lin hán, Lằy mắy kìm.
Trong bảng xếp hạng công bố bởi CDC Mỹ năm 2014, dựa trên mật độ dinh dưỡng trong 100 calo của thực phẩm, bồ công anh được đánh giá là loại rau có giá trị dinh dưỡng rất cao, xếp thứ 16 trong số 41 loại rau củ và trái cây phổ biến. Cây chứa lượng lớn vitamin A, C, K, folate, sắt, canxi và các chất chống oxy hóa như luteolin, inulin, giúp hỗ trợ sức khỏe toàn diện.
 |
| Đông y sử dụng cây bồ anh để chữa chứng chán ăn, khó chịu dạ dày, đầy hơi, sỏi mật, đau khớp, đau nhức cơ bắp, bệnh chàm, mẩn ngứa, bầm tím, viêm vú, thông tắc tia sữa. Tác dụng của bồ công anh còn giúp lợi tiểu và làm thuốc nhuận tràng để tăng co bóp thành ruột. Loại thảo dược này còn được sử dụng như thuốc dưỡng da, bổ máu, tăng cường tiêu hóa và dùng làm thuốc bổ. Ảnh: Pinterest |
Trong y học cổ truyền phương Đông, bồ công anh có vị đắng, tính hàn, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm, lợi tiểu và hỗ trợ tiêu hoá. Bài thuốc dân gian sử dụng bồ công anh để hỗ trợ điều trị viêm gan, mụn nhọt, viêm tuyến vú, viêm dạ dày.
Y học hiện đại cũng ghi nhận các hoạt chất trong bồ công anh như taraxasterol, inulin, flavonoid có khả năng chống viêm, chống oxy hoá, hỗ trợ ngăn ngừa ung thư, điều hòa đường huyết và bảo vệ gan. Nhiều nghiên cứu tại Mỹ và châu Âu đã chứng minh hiệu quả của rễ bồ công anh trong việc tiêu diệt tế bào ung thư mà không làm tổn thương tế bào khỏe mạnh.
Không chỉ là dược liệu, bồ công anh còn được sử dụng như một loại rau xanh cao cấp. Tại Mỹ, Canada và châu Âu, phần lá non được dùng làm salad, ăn sống hoặc xào, nấu canh. Hoa bồ công anh có thể làm trà thảo mộc, rễ cây rang khô thay thế cà phê.
Một số món ăn nổi bật từ bồ công anh đã được ghi nhận và sử dụng trong ẩm thực hiện đại:
Salad bồ công anh trộn dầu giấm: Lá non bồ công anh kết hợp với dưa chuột, cà chua bi và phô mai feta, trộn cùng dầu oliu và giấm táo tạo nên món khai vị thanh mát, giàu vitamin.
Canh bồ công anh nấu nấm: Một món ăn chay thanh đạm, sử dụng lá và thân non nấu cùng nấm rơm, đậu hũ, tạo vị ngọt tự nhiên, thích hợp dùng trong các thực đơn dưỡng sinh.
 |
| Bồ công anh xào tỏi. |
Bồ công anh xào tỏi: Cách chế biến đơn giản nhưng giữ được hương vị đắng nhẹ đặc trưng, thường dùng như món ăn kèm trong bữa cơm gia đình.
Bồ công anh chiên giòn: Ở một số nước như Ý, người ta nhúng hoa bồ công anh vào bột chiên giòn rồi chiên ngập dầu – tạo ra món snack lạ miệng, giòn tan.
 |
| Trà bồ công anh. |
Trà bồ công anh: Hoa và lá bồ công anh sấy khô được pha như trà thảo mộc, có công dụng lợi tiểu, hỗ trợ tiêu hóa, thường được sử dụng trong các spa, nhà hàng thực dưỡng.
Cà phê rễ bồ công anh (Dandelion root coffee): Một lựa chọn không caffeine nhưng vẫn mang lại hương vị đậm đà, được ưa chuộng trong chế độ ăn kiêng và detox tại Mỹ.
Tại Việt Nam, cây bồ công anh chủ yếu được phơi khô làm thuốc, nhưng gần đây đã bắt đầu xuất hiện trong các món chay dưỡng sinh và trà thảo mộc, đặc biệt ở các nhà hàng và spa cao cấp.
 |
Bồ công anh là loài cây dễ trồng, có thể phát triển tốt ở vùng núi, nơi đất tơi xốp, thoát nước tốt. Cây ưa ánh sáng nhẹ, chịu được rét và khô hạn, phù hợp với khí hậu vùng cao như Lâm Đồng, Lào Cai, Hà Giang. Thời gian sinh trưởng từ 80–100 ngày, có thể trồng 2–3 vụ/năm.
Việc canh tác bồ công anh chủ yếu sử dụng phương pháp hữu cơ hoặc bán hữu cơ để giữ trọn dược tính. Hiện nay, nhiều hộ nông dân ở Đà Lạt và Lạng Sơn đang trồng bồ công anh theo hướng VietGAP để phục vụ nhu cầu xuất khẩu và làm dược liệu nội địa.
 |
| Một nông dân ở Vĩnh Long đang thu hoạch bồ công anh trong vườn của nhà để làm trà. Ảnh: Báo Thanh niên |
Theo thống kê của Market Research Future (MRFR), thị trường sản phẩm từ bồ công anh toàn cầu được dự báo sẽ tăng trưởng trung bình 9%/năm trong giai đoạn 2023–2028. Mỹ, Đức, Hàn Quốc, Trung Quốc và Nhật Bản là những thị trường tiêu thụ lớn nhất.
Tại Việt Nam, bồ công anh đang dần khẳng định vị thế là cây trồng tiềm năng, vừa phục vụ chế biến sâu, vừa đa dụng trong ngành thực phẩm chức năng và thảo dược. Một số doanh nghiệp khởi nghiệp đã sản xuất thành công trà túi lọc, cao mềm và viên nén từ bồ công anh, đáp ứng xu hướng tiêu dùng xanh và dược liệu sạch.
 |
| Sản phẩm trà túi lọc bồ công anh của hiện bán phổ biến ở siêu thị và các sàn TMĐT. |
Từ loài cỏ hoang ven đường, bồ công anh đã vượt qua định kiến để trở thành “siêu thực phẩm” được thế giới công nhận. Việc được xếp hạng thứ 16 trong bảng dinh dưỡng của CDC Hoa Kỳ càng củng cố vị thế của loài cây này trên bản đồ nông nghiệp dược liệu toàn cầu. Trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến sức khỏe và xu hướng tiêu dùng bền vững, bồ công anh không chỉ là lời giải cho nhu cầu thảo dược tự nhiên, mà còn mở ra hướng đi mới cho nông nghiệp Việt Nam.
