Việc bảo đảm chất lượng sản phẩm hàng hóa trên thị trường từ lâu luôn là vấn đề được đặt lên hàng đầu trong các chính sách quản lý kinh tế – thương mại. Một sản phẩm đạt chuẩn chất lượng không chỉ là cơ sở để bảo vệ quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng mà còn là yếu tố then chốt góp phần tạo dựng uy tín, thương hiệu và sự phát triển bền vững cho doanh nghiệp. Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường ngày càng vận hành theo các chuẩn mực minh bạch, việc kiểm tra đo lường, giám sát chất lượng hàng hóa không thể chỉ nằm ở khâu trung ương hoặc cấp tỉnh – huyện mà cần được mở rộng ra tận cấp cơ sở, nơi sản phẩm bắt đầu xuất hiện và được lưu thông. Việc ban hành Nghị định số 132/2025/NĐ-CP của Chính phủ vào ngày 12/6/2025 chính là bước đi cụ thể hóa quan điểm này, khi chính thức giao UBND cấp xã những thẩm quyền quan trọng trong công tác kiểm tra đo lường và chất lượng sản phẩm, hàng hóa trên địa bàn.
 |
| Nghị định số 132/2025/NĐ-CP nâng cao vai trò UBND xã trong giám sát chất lượng sản phẩm, hàng hóa địa phương. - (Ảnh: Phạm Hùng) |
Lần đầu tiên, theo quy định của Nghị định, cấp xã – bao gồm các đơn vị hành chính như xã, phường, thị trấn và đặc khu – được trao trách nhiệm trực tiếp trong việc tổ chức và thực hiện kiểm tra nhà nước về đo lường. Điều này không chỉ là mở rộng quyền hạn hành chính đơn thuần mà còn là một sự tin tưởng từ trung ương đối với cấp cơ sở trong thực thi công vụ và quản trị thị trường. Theo Điều 4 của Nghị định, UBND xã sẽ kiểm tra các phép đo, phương tiện đo và lượng của hàng đóng gói sẵn, tất cả đều bám sát theo quy định đã được thiết lập rõ ràng trong hệ thống luật pháp như khoản 3 Điều 46 Luật Đo lường và khoản 4 Điều 13 Nghị định số 86/2012/NĐ-CP.
Đặc biệt, không dừng lại ở công tác đo lường, Nghị định số 132/2025/NĐ-CP còn quy định rõ UBND cấp xã sẽ thực hiện chức năng quản lý nhà nước về chất lượng sản phẩm, hàng hóa trên địa bàn. Đây là nội dung thể hiện một cách rõ nét bước chuyển mình trong tư duy quản trị, từ cơ chế “chỉ đạo – báo cáo” sang mô hình “trao quyền – chịu trách nhiệm”. UBND cấp xã sẽ phải thực hiện các công việc cụ thể như tuyên truyền, phổ biến pháp luật về chất lượng sản phẩm hàng hóa; hướng dẫn người dân và doanh nghiệp thực hiện đúng quy định pháp luật; trực tiếp tham gia kiểm tra hàng hóa lưu thông trên địa bàn và xử lý vi phạm theo thẩm quyền. Tất cả các nội dung này đều bám sát theo cơ sở pháp lý tại khoản 3 Điều 33 Nghị định số 132/2008/NĐ-CP, bảo đảm tính kế thừa và liên kết trong khung pháp lý hiện hành.
Một trong những điểm mới nổi bật và có ý nghĩa thực tiễn rất lớn chính là việc cho phép UBND xã được thành lập đoàn kiểm tra về đo lường, theo dõi tình hình chất lượng hàng hóa và giải quyết khiếu nại – tố cáo liên quan đến chất lượng sản phẩm ngay tại địa phương. Trước đây, khi xảy ra khiếu nại về chất lượng hàng hóa, quy trình xử lý thường bị kéo dài vì phải thông qua nhiều cấp, từ xã lên huyện, rồi lên tỉnh. Giờ đây, với cơ chế mới, người dân có thể phản ánh trực tiếp và nhận được phản hồi, xử lý nhanh chóng tại chính địa phương nơi mình sinh sống. Điều này không chỉ tiết kiệm thời gian và nguồn lực mà còn góp phần tạo ra sự gắn kết giữa người dân với chính quyền, nâng cao niềm tin vào công tác quản lý nhà nước.
Về khía cạnh thực tiễn, việc phân quyền sâu cho cấp xã không chỉ là chuyện lý thuyết hay điều chỉnh pháp lý mà còn là biện pháp hữu hiệu để phát hiện sớm các hành vi gian lận trong đo lường và chất lượng sản phẩm. Trong nhiều năm qua, các hành vi vi phạm về đo lường – như gian lận khối lượng, sử dụng phương tiện đo không kiểm định – thường diễn ra tại các chợ dân sinh, cửa hàng nhỏ lẻ hoặc điểm buôn bán lưu động. Đây là những nơi mà lực lượng quản lý thị trường cấp tỉnh, huyện khó có thể kiểm soát thường xuyên và liên tục. Việc cho phép xã – đơn vị gần dân nhất – thực hiện kiểm tra và giám sát sẽ là một công cụ sắc bén để ngăn chặn vi phạm từ sớm, xử lý kịp thời và không để tình trạng tái phạm kéo dài.
Một yếu tố quan trọng khác là tính tiện lợi và phù hợp trong bối cảnh phần lớn hàng hóa hiện nay, đặc biệt là thực phẩm tươi sống, nông sản, hàng đóng gói sẵn… đều có nguồn gốc sản xuất, phân phối và tiêu thụ chủ yếu tại địa phương. Điều này đồng nghĩa với việc nếu thực hiện kiểm tra, giám sát ngay tại xã – nơi sản phẩm khởi phát – thì sẽ phát huy hiệu quả cao nhất. Thay vì để xảy ra vi phạm rồi mới phát hiện ở các khâu sau như vận chuyển, bán lẻ hoặc khiếu nại từ người tiêu dùng, cơ chế mới sẽ giúp phòng ngừa từ đầu, làm giảm chi phí xã hội và nâng cao tính chủ động trong công tác quản lý.
Ngoài ra, việc nâng cao vai trò của cấp xã trong kiểm tra chất lượng sản phẩm, hàng hóa cũng đặc biệt phù hợp với định hướng phát triển hiện tại của Chính phủ: đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển sản phẩm OCOP và thúc đẩy tiêu dùng nội địa. Trong bối cảnh các địa phương đang đẩy mạnh xây dựng thương hiệu nông sản và sản phẩm đặc thù vùng miền, việc bảo đảm chất lượng hàng hóa từ khâu đầu vào là điều kiện tiên quyết. Một sản phẩm OCOP chỉ có thể đứng vững trên thị trường nếu được kiểm soát chặt chẽ về chất lượng, xuất xứ và tính minh bạch – điều mà cấp xã hoàn toàn có thể thực hiện hiệu quả nếu được trao quyền hợp lý.
Tuy nhiên, để Nghị định 132/2025/NĐ-CP đi vào cuộc sống một cách thực chất và đồng bộ, cần song hành giữa việc trao quyền và trao lực. UBND xã cần được tập huấn chuyên môn về đo lường, chất lượng sản phẩm; được trang bị công cụ, phương tiện kỹ thuật phù hợp; được phân bổ ngân sách đủ để tổ chức kiểm tra định kỳ và đột xuất. Đồng thời, cần có cơ chế phối hợp giữa xã với các đơn vị quản lý cấp trên, lực lượng quản lý thị trường, chi cục tiêu chuẩn – đo lường – chất lượng, để tạo thành mạng lưới kiểm tra – giám sát thống nhất và phản ứng linh hoạt trong mọi tình huống. Bên cạnh đó, vai trò của cộng đồng dân cư, tổ dân phố, tổ chức xã hội cũng cần được phát huy trong giám sát xã hội, báo tin vi phạm và đồng hành cùng chính quyền cấp xã trong bảo vệ chất lượng sản phẩm hàng hóa.
Trong dài hạn, việc phân quyền cho cấp xã cũng cần đi kèm với cải cách hành chính mạnh mẽ, chuyển đổi số toàn diện và tăng cường minh bạch trong quy trình xử lý vi phạm. UBND cấp xã không chỉ là nơi ban hành các quyết định hành chính, mà phải trở thành “mắt xích chủ động” trong hệ thống quản lý chất lượng quốc gia – nơi mỗi xã là một điểm kiểm tra đầu vào, mỗi cán bộ xã là một nhân tố bảo vệ thương hiệu hàng hóa địa phương. Cần xây dựng cơ sở dữ liệu chung về kết quả kiểm tra, lịch sử vi phạm, tiêu chuẩn hàng hóa và hệ thống truy xuất nguồn gốc số hóa, từ đó tạo điều kiện cho cả người sản xuất lẫn người tiêu dùng được tiếp cận thông tin minh bạch và kịp thời.
Nghị định số 132/2025/NĐ-CP không chỉ đơn thuần là một văn bản pháp luật mới mà là một tín hiệu quan trọng của tiến trình hiện đại hóa hệ thống quản lý nhà nước từ cấp cơ sở. Trong đó, vai trò của UBND cấp xã không chỉ được nâng lên về mặt hình thức mà còn được cụ thể hóa bằng chức năng, nhiệm vụ và công cụ thực hiện rõ ràng. Khi chính quyền xã thật sự được trao quyền, đủ lực và nhận được sự đồng thuận từ người dân cũng như hệ thống chính trị tại cơ sở, thì việc bảo đảm đo lường, chất lượng sản phẩm – hàng hóa sẽ không còn là câu chuyện ở tầm vĩ mô, mà là hiện thực cụ thể ở từng thôn, xóm, chợ dân sinh, cửa hàng tạp hóa.
Việc tăng cường quản lý chất lượng hàng hóa từ cấp xã sẽ là nền móng cho một thị trường lành mạnh, minh bạch và công bằng hơn. Đó cũng là cách thiết thực để xây dựng niềm tin xã hội, khẳng định uy tín hàng Việt, phát triển kinh tế địa phương và đảm bảo quyền lợi chính đáng của người dân – những người tiêu dùng cuối cùng trên hành trình của mỗi sản phẩm lưu thông trên thị trường.
