Không chỉ mang lại vẻ đẹp tự nhiên, những loài cây này còn góp phần bảo vệ hệ sinh thái, tạo nên một sân vườn sống động, rộn ràng tiếng chim. Tại Việt Nam, xu hướng này cũng hứa hẹn mở ra một hướng đi mới đầy tiềm năng cho những người yêu thiên nhiên và sinh vật cảnh.
Cây bản địa - “Ngôi nhà” của chim và côn trùng
Theo tổ chức Audubon (Mỹ), cây bản địa đóng vai trò then chốt trong việc cung cấp thức ăn và nơi trú ẩn cho các loài chim. Một nghiên cứu tại Mỹ cho thấy, cây sồi bản địa (oak) có thể hỗ trợ hơn 500 loài bướm và sâu bướm, nguồn thức ăn chính cho chim non, trong khi cây bạch quả ngoại lai (ginkgo) chỉ hỗ trợ vỏn vẹn 5 loài (Audubon, 2025). Đây là lý do các nhà làm vườn trên thế giới đang dần thay thế cây ngoại lai bằng các loài bản địa như hướng dương (sunflower), cúc tím (coneflower) hay cỏ cảnh (ornamental grasses).
Tại Anh, tổ chức Woodland Trust khuyến khích người dân trồng cây táo dại (crab apple) và cây phỉ (hazel). Những loài cây này không chỉ làm đẹp sân vườn mà còn cung cấp quả và hạt cho chim chóc trong mùa đông khắc nghiệt (Gardens Illustrated, 2025).
 |
| Cây bạch quả ngoại lai (ginkgo) |
Với những người yêu sinh vật cảnh, xu hướng trồng cây bản địa mang đến cơ hội kết hợp giữa thẩm mỹ và bảo tồn thiên nhiên. Chẳng hạn, ở Mỹ, cây kim ngân hoa bản địa (trumpet honeysuckle) được ưa chuộng nhờ hoa giàu mật, thu hút chim ruồi (hummingbirds), đồng thời cho quả mọng đỏ - món ăn khoái khẩu của chim sẻ tím (purple finches). Trong khi đó, các loài cỏ như bluestem hay switchgrass không chỉ tạo điểm nhấn cảnh quan mà còn là nơi trú ẩn lý tưởng cho chim sẻ và các loài côn trùng thụ phấn.
Một số nhà làm vườn ở Bắc Mỹ còn sáng tạo kết hợp cây bản địa như goldenrod với bể nước nhỏ, biến góc sân thành “trạm dừng chân” lý tưởng cho chim vàng (goldfinches) và ong mật.
 |
| Hình ảnh nhà vườn ở Mỹ. |
 |
| Chiến dịch Plants for Birds đã thu hút hàng triệu người Mỹ tham gia. Trong ảnh là chim xanh phương Đông với quả mọng Dogwood - (Ảnh: Will Stuart). |
 |
| Trồng cây gọi chim về, tạo không gian xanh đáng sống - (Ảnh: Will Stuart). |
Phong trào cộng đồng và tiềm năng phát triển tại Việt Nam
Tại Mỹ, phong trào “Plants for Birds” của Audubon Society đã lan rộng khắp 50 bang, kêu gọi người dân thay thế bãi cỏ truyền thống bằng cây bản địa để tạo nơi trú ngụ và nguồn thức ăn cho chim, ong, bướm. Nhiều khu dân cư ở California, Colorado hay Oregon còn có chính sách khuyến khích trồng cây bản địa để tiết kiệm nước và giảm phát thải carbon. Xu hướng sử dụng “nativars” – những giống cây cảnh được lai tạo từ cây bản địa – cũng ngày càng phổ biến trong các thiết kế vườn thân thiện với môi trường.
Tại Anh, xu hướng “meadowscaping” – biến vườn nhà thành những thảm cỏ hoa dại tự nhiên bằng cách trồng cây bản địa – đang được người dân đón nhận rộng rãi. Thay vì cắt tỉa gọn gàng, ngày càng nhiều người lựa chọn giữ cho bãi cỏ “shaggy” (tự nhiên, rậm rạp) để khuyến khích côn trùng và chim chóc sinh sống. Tại Chelsea Flower Show – sự kiện làm vườn uy tín nhất nước Anh – lần đầu tiên một khu vườn “bỏ mặc cắt tỉa” được vinh danh, phản ánh rõ sự thay đổi trong tư duy thẩm mỹ và sinh thái của người làm vườn hiện đại.
Tại châu Âu, mô hình “vườn mái xanh” (green roofs) sử dụng cây bản địa để phủ kín mái nhà đang được triển khai mạnh tại Thụy Sĩ, Đức và Hà Lan. Thành phố Basel (Thụy Sĩ) là một trong những nơi tiên phong với chính sách bắt buộc nhà mới phải có mái xanh, vừa tạo không gian xanh đô thị vừa cung cấp môi trường sống cho chim, côn trùng và thực vật địa phương.
Tại Úc, với khí hậu khô, người dân đẩy mạnh xu hướng “xeriscaping” – thiết kế cảnh quan sử dụng cây bản địa chịu hạn, ít cần chăm sóc, vừa tiết kiệm tài nguyên nước, vừa giữ được vẻ đẹp hoang dã của thiên nhiên bản địa. Những khu vườn theo phong cách này hiện đang nở rộ tại các bang như New South Wales và Victoria.
Còn tại Việt Nam thì sao?
Chúng ta sở hữu hệ thực vật phong phú cùng khí hậu nhiệt đới đa dạng, điều kiện lý tưởng để phát triển xu hướng này theo hướng bản địa hóa. Những loài cây quen thuộc như bông trang (mẫu đơn), sưa, lộc vừng, muồng hoàng yến hay hoa giấy không chỉ làm đẹp không gian sống mà còn thu hút chim sâu, chim chào mào, chim cu gáy – những “nghệ sĩ thiên nhiên” vốn thân thuộc với đời sống người Việt.
 |
| Tại một số khu đô thị sinh thái ở TP.HCM, Đồng Nai và Hà Nội, các kiến trúc sư cảnh quan đã bắt đầu lồng ghép cây bản địa vào thiết kế sân vườn thay vì trồng cây ngoại lai. |
Tại một số khu đô thị sinh thái ở TP.HCM, Đồng Nai và Hà Nội, các kiến trúc sư cảnh quan đã bắt đầu lồng ghép cây bản địa vào thiết kế sân vườn thay vì trồng cây ngoại lai. Nghệ nhân sinh vật cảnh Trần Văn Long (Hưng Yên) cũng đang phối hợp với người dân để phục hồi các loài cây bản địa quý hiếm, đồng thời xây dựng khu vườn sinh thái phục vụ cả mục đích thư giãn và giáo dục môi trường.
Ngay trong vườn nhà, bạn hoàn toàn có thể thử tạo một “ốc đảo thiên nhiên” bằng cách trồng cây bản địa, kết hợp với một góc ao nhỏ hay chậu nước sạch. Chỉ sau vài tuần, bạn sẽ bất ngờ khi thấy sân vườn mình rộn ràng hơn với tiếng chim và ong bướm kéo về.
Trồng cây bản địa không chỉ là cách làm đẹp sân vườn mà còn là hành động nhỏ mang ý nghĩa lớn để bảo vệ đa dạng sinh học. Từ hướng dương, cúc tím đến lộc vừng, bông trang – mỗi cây đều mang một câu chuyện về sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên. Hãy thử bắt đầu từ hôm nay, để khu vườn của bạn không chỉ đẹp mà còn là “ngôi nhà thân thiện” cho các loài chim quý giá quanh ta.
Nguồn tham khảo: Audubon (2025), Gardens Illustrated (2025), Birds & Blooms (31/03/2025)
